Vloeken in de kerk: ondersteuning op de ligfiets

Bij gewone fietsen is het al jaren normaal, maar in het ligfietswereldje zijn er toch nog rabiate tegenstanders van ondersteuning. Nou, dat zal mij een zorg zijn.

Enerzijds heb ik al vele jaren ervaring met elektrisch ondersteunde fietsen: de E-Orca (zo geleverd door Flevobike), mijn Heinzmann 'bukker' (omgebouwd naar middenmotor na problemen met de elektronica van het Heinzmann systeem) en ook de Thorax Tangens werd in 2017 voorzien van een (Bafang) naafmotor. Ik vind het een meerwaarde hebben.

Anderzijds was het een uitdaging. Middenmotoren voor inbouw nadien zijn ontwikkeld voor gewone, alledaagse bukfietsen. Het belangrijkste verschil met een ligfiets is dat alles een andere plek krijgt en daar zijn de kabels gewoon niet op voorzien. Je moet dus hier en daar wat aanpassen.

De Nazca Paseo is, zoals ik voorheen ook al schreef, uitgerust met een onderstuur. Vaak wordt de accu onder het zitje geplaatst - Terracycle maakt hier mooie systemen voor -, maar dat kan dus niet in dit geval. Daarom was het zoeken naar een geschikte plek (zie verder).

Goed. Een week geleden bestelde ik de motor met het display bij PSWpower. Die werd binnen de week geleverd en diezelfde dag begon ik met de ombouw.

Goed verpakt: de motor met alles wat erbij hoort

 

De hele inhoud van de doos

 

Het eenvoudigste was de motor zelf: pedalen, cranks en trapas werden van de fiets verwijderd en het motorblok met ingebouwde trapas werd in de bottom bracket geschoven. Het enige dat hierbij afwijkt van een gewone fiets is dat je een oplossing moet verzinnen om de motor vast te zetten. Er zit een koppelarm bij. Bij een bukker klem je die in de liggende achtervork. Die arm voorkomt dat het motorhuis gaat draaien bij het kracht zetten. Op de trapboom van een ligfiets kan je dat oplossen door een P-clip (buizenklem van RVS omwikkeld met rubber) te gebruiken.

Het motorblok komt op de trapboom

 

Omdat de koppelarm niet kan gebruikt worden op de ligfiets, wordt het blok gezekerd met een buizenklem achter de trapas.

 

Op een bukker zit de motor rond de bottom bracket - centraal onderaan de fiets - en van daaruit vertrekt de bedrading:

• naar de snelheidssenor
• naar de accu
• naar het display en de bedieningseenheid

Hier zit de motor vooraan en alle bedrading gaat dezelfde kant uit: naar achter. Dat gebeurt dan weer over andere afstanden.

Ik koos ervoor om de snelheidssensor op het achterwiel te monteren. De Paseo is een klassieke 20/26. Een groter wiel betekent een preciezere meting. Het betekent wel dat ik een verlengsnoer voor de sensor diende te installeren. Gelukkig kan PSWpower dat ook leveren.

De accu kwam op de bagagedrager.

Die is niet vlak en uiteraard niet echt voorzien hiervoor, dus moesten wat uitvulstukjes gebruikt worden en montagepunten gevonden. Dat heeft weer onverwachte gevolgen: aangezien ik achteraan een hoekijzer gebruikte dat vastgezet werd op de montageplaats van het achterlicht, kan dat achterlicht weer niet tegen die plaat geschroefd worden.

Het display monteerde ik in eerste instantie op een bar end (Decathlon), maar die bleek net te kort: bij het veranderen van het ondersteuningsniveau, dat gebeurt bij dit display met een draaihendel, draaide de hele bedieningseenheid mee. Op de trike zat een ICE steun, die net een centimeter langer is. Die werd getransplanteerd naar de Paseo en zo werkte het wel.

Alleen: in de praktijk blijkt de plaatsing niet echt handig. Ik zit er bij het stilstaan met mijn (linker-)been tegen en tijdens het rijden is het scherm afgeschermd door datzelfde been. Ik zal dus voor een Terracycle oplossing moeten gaan.

(foto: Terracycle)

Aangezien de zaak pas vrijdag gemonteerd raakte, heb ik er nog maar 35 kilometer mee gereden. Wat is nu het verschil? Enerzijds merk ik de extra massa op beide uiteinden van de fiets af en toe. Dat heeft een kleine, maar merkbare invloed op het rijgedrag. Da's ook weer logisch: op een fiets met een klassiek frame zit de massa centraal rond de trapas (motor en accu), terwijl dit hier helemaal voor- en achteraan zit. Ik merk het verschil wellicht enkel omdat ik ook weet hoe de fiets reageerde zonder die extra massa.

Anderzijds: de motor maakt amper geluid - iets meer dan het bandengeruis en veel minder dan de kettingrol op de weerkerende ketting - en maakt het fietsen lekker ontspannen. Technischer stukken (onverhard, klimmen...) zijn hierdoor zeker makkelijker. Het wordt een beetje afwachten hoe de SRAM DualDrive zal omgaan met het extra vermogen.
De motor is ook een prima starthulp: er is bij benadering een kwart van een pedaalomwenteling nodig eer de motor vermogen levert.

Te verbeteren:

• de accubevestiging is nu op twee punten in de achterste helft. Daar moet een derde punt vooraan bij komen, maar daarvoor moet ik een passtuk maken.
• de kabel van de snelheidssensor (nog zonder verlengkabel) is nu net te kort.

Ombouwkosten

• Motor en bediening (PSWpower): € 275
• Verlengsnoer snelheidssensor: € 5
• Montageplaat accu (Aliexpress): € 24,79

Dat maakt een totaal van € 305.

R+M Birdy - zou ik? (verkocht)

Het begin

 Jaren geleden - in 2012 - haalde ik een Riese und Müller Birdy Speed in huis.

 

Birdy Speed, maar de mijne is een grijze.

Een leuke vouwfiets met prima rijeigenschappen (voor een vouwfiets). De Speed was - zoals de naam al te kennen geeft - de sportversie van de Birdy: gestript tot het minimum, met sportbandjes (Marathon Racer) en licht (geen 11 kg). Maar zoals elke Birdy wel uitgerust met vering voor en achter. Full suspension, zoals dat heet.

Aanpassingen

Algauw merkte ik dat zo'n uitvoering voor dagelijks gebruik minder praktisch was, dus werd ook deze fiets gepersonaliseerd:

• spatborden
• standaard
• een voorwiel met (SP) naafdynamo en bijhorende verlichting
  
• bar ends op het stuur
• afneembare pedalen
• KlickFix bevestiging voor stuurtas
  

De SP (Shutter Precision) naafdynamo en koplamp. Hier zie je ook de voorvering.

B+M achterlicht met remlicht. De bedrading leidde ik door het frame. Veel werk, maar optisch wel veel beter

Gebruik van de fiets

De fiets gebruikte ik in het begin behoorlijk intensief voor het doel waarvoor die in huis gehaald werd: multimodaal vervoer. De Birdy ging mee op de trein en werd gebruikt om dan - ver of minder ver - te fietsen. 

Op weg om een opleiding te geven: de Birdy opgevouwen in de trein

Soms gewoon voor verplaatsingen voor het werk (ergens een opleiding geven), soms om te reizen.

Reisuitrusting: een set Ortlieb (voor-)tassen en een Agu trunkbag

Ergens onderweg tijdens een trip.

 

Een trip naar Bretagne: met de Birdy en fietskar (Kidcar cargo) met de TGV naar Bretagne om daar rond te trekken.

Iemand een Birdy?

Toen kwam 2020 met covid... Lockdown: thuiswerken werd plots mogelijk en daardoor ontdekten vele bedrijven, waaronder dat waar ik werk, de voordelen van videoconferences. Bijgevolg staat de Birdy al ruim twee jaar zo goed als stil.

Dat is zonde voor zo'n fijne fiets. 'Wel, rij er dan mee,' hoor ik je denken. Tja: het is helemaal niet mijn enige fiets. Dus denk ik dat die toch maar de deur uit zal gaan. Eerst krijgt de fiets nog een grondig onderhoud en daarna wordt hij verkocht. Ook dat is 'consuminderen'.

Paseo: onderhoud en voorbereiding inbouwen ondersteuning

De tweedehandse Nazca Paseo die ik vorig jaar in huis haalde, ziet er prima uit, maar er is toch wat werk aan. Het schakelen ging niet zo vlot en als gevolg van een val door de vorige eigenaar was de achterremkabel flink geschonden. Nu het mooi weer is, is het het moment bij uitstek om die zaken aan te pakken.

Onderhoud

Mijn Paseo is uitgerust met een SRAM DualDrive: drie versnellingen in de naaf en een cassette met 9 tandwielen. De versnellingen - in eerste instantie de derailleur - werkten niet naar behoren. Ik kon maar een zestal versnellingen gebruiken en al rijdend versprong de ketting geregeld. Ik maakte de bar end shifter open om te kijken wat daar fout zat: die kon niet het hele eind van achter (kleinste versnelling) naar voor (grootste). Met wat aandringen kon ik het binnenste deel (in de stelknop) wat verdraaien. Daarmee was dat al opgelost. Daarna stelde ik de derailleur wat bij en toen ging het meteen veel beter.

De buitenkabel van de achterrem was goed beschadigd: de buitenste mantel was op twee plekken weggeschaafd, waardoor de stalen mantel bloot lag. Er zat een duidelijke knik in de kabel, dus vermoedelijk zorgde dat voor extra weerstand.

Daarin zit nog een dikke kunststoflaag waar de binnenkabel (roestvaste staalkabel) door loopt, maar voor alle zekerheid heb ik die buitenkabel maar vervangen.

Voorbereiding ombouwen naar ondersteuning

Tegelijk maakte ik werk van de eerste stappen voor het ombouwen naar elektrische ondersteuning: er was een extra accuhouder besteld, zodat de beschikbare 750 Wh accu ook hier weer gebruikt kan worden. Nu moest ik uitzoeken hoe die houder op de bagagedrager gemonteerd kan worden.

Het principe blijkt te werken, maar de gebruikte bouten zijn te hoog. Daardoor kan de accu niet vastgezet worden. Ik moet dus op zoek naar bouten met een conische kop. Voor de zekerheid zal ik proberen om de houder aan de voorkant ook vast te maken. Daar is echter niets voorzien, waardoor het een geknutselde oplossing moet worden.

Op het stuur monteerde ik alvast een bar end waar het display met de bediening op kan komen. Je kan hiervoor peperdure accessoirehouders kopen van Terracycle, maar een simpele bar end van Decathlon werkt in de praktijk even goed. Die koop je per paar voor ongeveer 20% van de prijs van één Terracycle houder. De eerste van het setje monteerde ik jaren geleden op de trike, waar een houder voor de smartphone op kwam.
Je hebt er in vergelijking wat extra werk aan, want voor deze moet je alles wat erboven zit van het stuur halen. In dit geval: bar end shifter, handgreep en remhendel. Maar een een keer het erop zit, maakt dat niets uit voor de werking.

Op deze manier zou ik de boel moeten kunnen bedienen. Door het aan de binnenkant te monteren, is het display beschermd in het geval dat de fiets omvalt. Tegelijk lijkt het niet in de weg te zitten bij het draaien. Nu is het wachten op de levering van de motor.

Nazca Paseo: ondersteuning inbouwen - bedenkingen vooraf

Gegeven: een Nazca Paseo met onderstuur.

Omdat sleutelen leuk is en omdat mijn ervaringen met elektrische ondersteuning overwegend positief zijn, denk ik eraan de Paseo ook ondersteund te maken.

Keuzes

De fiets toen ik die net gekocht had (tweedehands, november 2021)

Ervaring heb ik met:

• de Flevobike E-Orca - Daum motor (zo goed als elke Orca is daarmee uitgerust) en LiFePo4 accu (lagere energiedichtheid maar vrij constante spanning en na dik 8 jaar nog altijd > 80 % van de capaciteit). Al veel kilometers en heel weinig problemen.
• Thorax Tangens (trike) met Bafang BWX02 naafmotor en een Enerprof 36 V 750 Wh LiIon accu. Ook betrouwbaar, maar luidruchtiger en ik heb de indruk dat het rendement niet denderend is.
• Heinzmann bukker waarin de originele direct drive achternaafmotor (met veel te kwetsbare TDCM bottom bracket vol elektronica) en BMZ accu met ingebouwde controller vervangen werden door een Tongsheng TSDZ2 middenmotor die de accu deelt met de trike (ik rij toch maar met één fiets tegelijk). Iets nukkiger dan de Bafang, maar veel aangenamer en stiller.

In mijn voorraad fietsonderdelen ligt nog de Heinzmann direct drive naafmotor met bijhorende bediening en accu. De Paseo heeft een ETRTO 559 (26") achterwiel en die motor zit in een 622 wiel. Bovendien is het een zware motor en ik vrees voor de reacties in de geveerde, lichte achterbrug van de Paseo. Het grootste bezwaar is dat ik weer een TDCM bottom bracket zou moeten bestellen. Dat kost bijna zoveel als de hele TSDZ2 motor en ik weet dat het een kwetsbaar onderdeel is. Dat wordt het dus niet.

Ik kies weer voor een TSDZ2 omdat dit een betaalbare middenmotor met krachtsensor is (Bafang heeft enkel een trapsensor). De Tongsheng is wel wat teerder, maar het is makkelijk om aan onderdelen te raken. Door die trapsensor en dus modulerend vermogen gaat de motor ook efficiënter om met de energie. Met andere woorden: ik raak verder op één acculading dan met de trike.
Een naafmotor zou het complexer maken, want de fiets is uitgerust met een SRAM DualDrive (3 naafversnellingen + derailleur). Dan zou dus weer veel moeten veranderen.

Welk onderdeel op welke plaats

De motor plaatsen op de Paseo is niet direct een probleem.

De accu vormt de eerste uitdaging. Omdat de fiets uitgerust is met een onderstuur, is er onder/naast het zitje met geen mogelijkheid een accu te plaatsen: het stuur zit in de weg. Op de foto's valt dat goed te zien.
De enige praktische mogelijkheid (behalve de fiets ombouwen naar bovenstuur) is de accu op de bagagedrager plaatsen. Da's niet echt een probleem, want de bagagedrager dient in de praktijk enkel om fietstassen aan te hangen. Niet om iets op te leggen.
Ook hier zal ik het principe van de Heinzmann en Thorax trike volgen: dezelfde accu wordt gebruikt op de fiets waarmee ik wil rijden. 

De tweede uitdaging is: waar kan het display met de bediening komen? Terracycle maakt een mooie steun om op de trapboom te plaatsen, maar dan is het kabeltje met de schakelaars (+ en -, info op display veranderen) weer veel te kort. Ook een praktisch probleem: die steun is momenteel niet leverbaar en wellicht blijft dat nog geruime tijd zo. Ik zal het schermpje op een bar end op het stuur plaatsen, maar dat heeft als nadeel dat het kwetsbaar is. Daarom koos ik hier voor een zo compact mogelijk scherm.

Rest dan nog een esthetische uitdaging: de kabels zo netjes mogelijke leiden. Doorvoer door het frame is niet voorzien en aangezien het een CroMo frame is, ben ik niet geneigd daarin te gaan boren. Om welke kabels gaat het:

• stroomkabel: vanaf de accu achterop tot aan de motor helemaal vooraan
• snelheidssensor: vanaf het achterwiel tot aan de motor
• display en 'afstandsbediening': vanaf het stuur tot aan de motor

De eerstvolgende stap is alle nodige onderdelen in huis halen.De motor inbouwen zal snel gaan. Het is vooral de rest die wat tijd zal vergen.
De motor is besteld; de accuhouder is geleverd. Aangezien de motor voorzien is van een koppelarm - die verhindert dat de motor zelf gaat draaien in plaats van het wiel -, die vastgezet moet worden waar de liggende achtervork van een 'bukker' op de  trapasbuit vastzit, bestelde ik maar een 50 mm buisklem. Daarmee kan de motor op de trapboom vastgezet worden.

Is dit allemaal nodig? Neen, uiteraard niet. Maar een keer je geproefd hebt van wat ondersteuning te bieden heeft, raak je eraan verslingerd. Bovendien is het weer iets om mijn tanden in te zetten.

Het doel is uiteindelijk om plezier te beleven aan het fietsen.