vrijdag 9 december 2016

Velonauten en helmen

Over de zin of onzin van een valhelm op de fiets zullen we het niet meer hebben. Daar wordt al jaren eindeloos over gepalaverd. De kans is onbestaand dat de discussie met één blogpost beslist wordt.
Wat ik de laatste jaren wel meer merk, is dat ook velonauten een helm gaan dragen. Dat doen ze om meer dan één reden; soms om één specifieke, soms om meer tegelijk.

Redenen om een fietshelm te dragen (in de velomobiel)

Je draagt een helm als bescherming bij een ongeval, dat hopelijk nooit voorvalt. Dit is de primaire functie van een valhem. Logisch, niet?

Er zijn er ook die, vooral in de koude periode, een helm dragen om warm(er) te blijven. Je hoofd is tenslotte zowat het enige lichaamsdeel dat buiten de velomobiel komt. Rekening houdend met de 'wind chill factor' en het oppervlak van een mensenhoofd, is dit een flink stuk dat sterk afgekoeld wordt. Bijvoorbeeld, volgens deze calculator: bij een buitentemperatuur van 0° C - normaal in deze tijd van het jaar - en een windsnelheid (zie dat als de resultant van eigen snelheid + windsnelheid) van 35 km/u wordt het maar liefst -16° C... Niet te verwonderen dat het koud aanvoelt! Een muts helpt natuurlijk ook. Een helm kan een extra laag vormen.

Een derde reden die aangehaald wordt, is de helm gebruiken als platform voor verlichting, action cams en dies meer. Dit is compleet tegenstrijdig met de veiligheid, omwille van de uitsteeksels die je aanbrengt, maar het is wel praktisch.

Aanbod

Als je valhelmen bekijkt, zie je dat er een heel wijd gamma bestaat, gaande van ultralichte racehelmen tot 'skater style' helmen met vizier.
Abus racehelm
skaterstyle
Het gewicht speelt daarbij een rol, net als het veiligheidsniveau en de warmteafvoer.

Recente variant

Onlangs, tijdens enkele velomobielritten in groep, viel op dat enkelen kiezen voor een skihelm met vizier voor in de winter.


Uvex skihelm met geïntegreerd vizier
Qua beschutting tegen de kou kun je waarschijnlijk niets beters hebben, aangezien zo'n helm bedoeld is voor gebruik bij lage temperaturen. Logisch: skiën doe je niet in de tropen.

Normen

Maar: een skihelm moet aan een andere norm voldoen (EN1077) dan een fietshelm (EN1078). Dat vraagt wat onderzoek: wat is het onderscheid tussen die normen?
Blijkbaar lopen ze bijna helemaal gelijk. Het voornaamste onderscheid is dat fietshelmen ook onderworpen worden aan een test gelijkend op een val tegen en stoeprand (bron).

Maar binnen die norm voor skihelmen bestaat nog een onderverdeling in categorie A en B. A is de strengste norm, waarbij niet enkel de boven- en achterkant van het hoofd beschermd moeten zijn, maar ook de zijkanten. Dat laatste geldt niet voor categorie B.
Daar bovenop wordt getest vanaf een valhoogte van 75 cm, tegenover 37,5 cm voor categorie B. Voor een fietshelm wordt blijkbaar getest vanaf 150 cm!
Significant detail: een valhelm geschikt voor gebruik op een speed-pedelec moet ook de slapen beschermen. Een velomobiel is geen speed-pedelec en de valdynamiek is wellicht totaal anders, maar het snelheidspotentieel is minstens hetzelfde. Indien je dan een helm verkiest, kan het dus maar best meteen een zijn die daaraan voldoet.

Daarnaast wordt een fietshelm ook getest op weerstand tegen doorboring, wat bij een skihelm niet gebeurt. Dit is analoog aan het vallen tegen een stoeprand.

Nut?

Nu is de fysica bij een (onge-)val met een velomobiel helemaal anders dan bij een 'bukker', kan ik me voorstellen. Je zit om te beginnen al veel lager. De kans dat je met je hoofd eerst ergens tegenaan knalt, is heel wat kleiner. Ik moet zeggen dat ik me meer vragen stel bij wat er gebeurt met je aangezicht bij een plotse vertraging: dan ga je namelijk recht op de rand van de instapopening af (hoofdopening bij een Orca of Milan).

Neen, die skihelmen worden blijkbaar vooral om comfortredenen gekozen. Ze zijn lekker warm in de winter en de modellen met vizier houden tocht en vuil uit je ogen. Waar een skihelm op een fiets bizar oogt, is dat bij een velonaut niet het geval. Een skihelm met vizier lijkt op een pilotenhelm en een velomobiel wordt vaak als futuristisch beschouwd. Dat gaat dus in zekere zin wel samen. Ook is het zo dat zo'n vizier van een skihelm behoorlijk dik is en zo gemaakt dat het amper of niet kan versplinteren.

Ik hou het voorlopig op de volgende combinatie:
  • Giro Surface helm
  • Een bril die ook gebruikt wordt bij paintball. Die houdt regen, sneeuw en vuil uit mijn ogen.

  • Als het kouder wordt een muts onder de helm (Vaude Bike Cap)
In extreme gevallen wordt die aangevuld met een neopreen gezichtsmasker. In de komende maanden zullen al die zaken ongetwijfeld nog gebruikt worden. Het is in elk geval lekker warm en comfortabel, zelfs onder het Flevobike dakje

Aanvulling

Wat ik wel ondervond, is dat het windgeruis toeneemt als ik een helm gebruik. Dat is moeilijk vooraf te testen. Op hoge snelheid heb je sowieso behoorlijk wat rijgeluiden in een velomobiel en de helm voegt er enkel meer geluid aan toe. Oordopjes helpen natuurlijk, maar eigenlijk zou een helm zo gevormd moeten zijn dat er geen extra luchtwervelingen ontstaan. Op zich is het niet zoveel, maar op termijn kan al dat lawaai leiden tot gehoorschade.


'Oortjes' die buitengeluiden dempen of oordopjes zijn dus warm aanbevolen.

10 opmerkingen:

  1. Dag Jan, interessante blogpost :)
    Dit jaar draag ik voor het eerst een helm (Giro Synthe) in de velomobiel, omdat ik vanwege overgang naar een DF vaak hogere snelheden (45+) bleek te rijden. Ik rij zonder kap. In die situatie vind ik een helm een veiliger gevoel geven.
    Bij koud weer is de snelheid echter een stuk lager (tevens door lekbestendigere banden die ik dan gebruik), en dan vind ik het dragen met een waterdichte muts (Sealskinz) juist prettiger. Daarbij een bril (getint of helder) en een buff (normaal of wintervariant) en that's it.
    Groet, Marc

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Hallo Jan,

    Inderdaad interessante materie, waar men nooit over uitgediscuceerd zal zijn.
    Ook ik gebruik een helm, zowel op de bukker als in de velomobiel. Deels gewoonte, deels omdat mijn echtgenote wil dat ik een helm op heb in de velomobiel. Dat was nog even zoeken om een helm te vinden die goed paste onder de kap. Op de racefiets heb ik een Bell Volt op het hoofd, in de Strada een kajakhelm, de NRS Chaos full cut. Die paste onder de kap, en het hoofd kan daarbij ook nog gedraaid worden......Brildragend ben ik al 45 jaar, bij sporten draag ik tegenwoordig een optische zonnebril met fotochromatische kunststoflenzen, oranje getint bij weinig licht, donker bij veel licht. Oranje is prima in het donker, en verzacht de lichten van de tegenliggers ook wat.

    Groeten, Adri.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik ga niet in discussie over het nut van een helm zonder kap want bij omrollen kun je heel hard met je hoofd het wegoppervlak raken en bovendien een deel van je hoofdhuid en haar verliezen en dat risico is iedere seconde in 3 wielige velomobielen aanwezig als ze in beweging zijn.

      Maar met een harde kap die goed is vastgemaakt en intern dikke stootstrips heeft lijk me een helm erg overbodig.

      Temeer omdat alle helmen die in velomobielblogs worden genoemd van voren gewoon open zijn, en dus omvalhelmen zijn, bedoeld voor een zijdelingse of achterwaartse smak op de straat zoals bukfietsers kan overkomen.

      Wat een van voren open helm niet kan voorkomen heb ik bij een collega gezien die met ~30 km/u ( bebouwde kom ) tegen een lantaarnpaal reed met een bromscooter. Behalve jarenlange reconstructieve operaties van zijn gezicht was het hersenletsel zo ernstig dat hij geen collega meer is.

      Maar nutteloze helmen is tot daaraan toe, onze velomobielen zelf beschermen het weerloos uitstekende hoofd ook niet tegen over de neus inkomende objecten die niet meegeven. En dat kan ook een lantaarnpaal zijn aan 30 km/u nadat je bent omgekiepert en voort schuift op je kant. Vol in je gezicht, met een aanstampende smrufenmuts met de gehele massa van de velomobiel erop erachteraan.

      Dus als je een helm opzet, neem dan een intergraalhelm. Of zorg voor een kap met spijlen, of een kale velomobiel met een constructie die zoiets over je hoofd heen afbuigt of opvangt. Ja dat zal ze iets minder "snel" maken. De horror.

      Auto's die zoiets niet kunnen incasseren mogen niet eens toegelaten worden in de EU. Waarom onze trapauto's dan wel ?

      ( Ik weet het wel, omdat we met weinig zijn gebeuren er ook weinig ernstige ongelukken, en kraait er geen haan naar )





      Verwijderen
    2. Je maakt behoorlijk wat veronderstellingen. 'Omvalhelmen' beschermen niet tegen klappen van opzij, van achter noch van voor. Zoals een collega van de Fietsersbond het uitdrukt: ze helpen enkel indien je recht op de bovenkant van je hoofd valt. Zo zit EN1078 nu eenmaal in elkaar... Wat de (on-)veiligheid van velomobielen betreft en de opgelopen verwondingen: vraag dat eerst eens na bij de fabrikanten? Ik sprak gisteren nog met Brecht (fietser.be). Hij krijgt geregeld velomobielen (WAWs) binnen die bij een ongeval betrokken waren, vaak bij aanrijdingen met auto's. De meest gehoorde opmerking is 'mocht ik niet met de velomobiel geweest zijn, dan had ik dit niet kunnen navertellen'. Over vreselijke verwondingen aan het hoofd werd niet gesproken. Of anders: je zou een velomobiel aan bepaalde veiligheidsnormen willen onderwerpen - je vergelijkt ze met een auto -, waarom moet dat dan niet meteen voor elk voertuig, ook voor bukkers? Voor alle duidelijkheid: voor mij hoeft dat niet. Horror is één zaak, de realiteit een andere. Wat niet wil zeggen dat het nooit fout kan lopen.

      Verwijderen
  3. Oordopjes gebruik ik ook als ik in combi met de regenkap veloneer. De mijne hebben echter ook een klein 'filter'. Dat voorkomt die onprettige overdruk in je oren alsof je diep onder water duikt. Ik weet niet of de afgebeelde dat ook hebben?
    'Thunder Plugs' iets duurder maar een stuk prettiger in het gebruik.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Toen ik mijn Alpine MotorSafe dopjes kocht, werden die nog met één filtersetje verkocht. Daar zit inderdaad een luchtkanaal door. De huidige versie wordt met twee filters verkocht, die je makkelijk kunt wisselen (kost zowat € 20). Ik heb ze ondertussen wellicht 20 jaar, dus ze zijn hun geld wel waard. Zoonlief gebruikt ze tegenwoordig bij het (elektisch) gitaarspelen.

      Verwijderen
  4. Helm of niet....voor mij niet ter discussie. Mijn werkgever geeft een fietsvergoeding, maar dan moet ik wel een helm dragen. Bovendien werk ik bij de veiligheidsdienst en heb ik dus een voorbeeldfunctie. Nu ben ik wel overtuigd van het nut van een helm. Als er je omkiepert of botst kan je bijna niks doen om de schade aan hoofd te beperken. En als je dit kan combineren met een warm hoofd 😉

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Tja, als je moet kiezen tussen wel helm en fietsvergoeding of geen helm en geen vergoeding, is het niet moeilijk. In een discussie met de werkgever over aantoonbare meerwaarde van een helm, zal die het wel moeilijk hebben. Ik vraag me af op welke basis zoiets besloten wordt, maar dat is een heel andere discussie.

      Verwijderen
  5. Hoi Jan,

    Ik heb nog een reden om een helm te dragen. In de herfst willen er nog wel eens takken of eikels en andere dingen uit bomen vallen. En op plekken waar veel meeuwen vliegen is het ook niet onverstandig. Er zitten nog wel eens steentjes in de uitwerpselen van deze beesten, en die laten dan ook maar lukraak ergens neervallen. Zo'n helm help ook daartegen.

    Groeten,

    Roef

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat is natuurlijk een goed argument, hoewel een dakje in dat geval ook helpt ;-)

      Verwijderen