Wielen maken: retrospectie

Als je een wiel nodig hebt, dan koop je dat. Velg versleten, naaf stuk, ... meestal is een nieuw wiel hooguit even duur als de boel laten vervangen, want het inspaken kost ook tijd en geld.

Een standaardwiel maak ik dus niet. Ik zie er het nut niet van in. Tenzij, natuurlijk, indien het als oefening bedoeld is.

Als het 'specials' zijn, wielen die niet zomaar in de handel te krijgen zijn, wordt het een uitdaging. Dan ga ik aan het wielen vlechten. Leuk werk. Zen.
Je leert hoe een wiel werkt.
Je leert waar je op moet letten bij een fiets.
Dat het geen slechte zaak is om af en toe eens de spaakspanning te controleren.
Dat de slag uit een wiel halen vaak niet zo moeilijk is.

Specials dus. Een overzicht tot vandaag.

Giant fiets van dochterlief

Doel: een wiel (na een aanrijding) met naafdynamo opnieuw bruikbaar maken. Dit was een eerste oefening met beschikbaar materiaal. De uitdaging: valt met zo'n velg nog iets te doen?

Het gedemonteerde wiel

Tijdens het spaken

Oude vork als wielrichter

Het wiel heeft het toch een drietal jaren uitgehouden tot de verbinding op de velg loskwam. Nadien werd het wiel opnieuw gespaakt met een nieuwe velg.

Gforce trike

Doel: een naafdynamo inbouwen. Vooraan was dat uitgesloten wegens de enkelzijdige ophanging met een specifieke maat.

Shimano FH-C811 achternaafdynamo

eFAW (Flevobike Alleweder ofte A2)

Tussendoor: een euvel van de standaard velomobielwielen (bij vele modellen gebruikt). De spaakkoppen van de spaken op de binnenste flens, met de koppen aan de buitenkant, breken af.

Typisch probleem

De oorzaak: de flens is te dun, waardoor de knik in de spaak niet tegen de flens aan zit. Hierdoor worden de spaken onderworpen aan krachten waar ze niet voor ontworpen zijn.

De oplossing: spaakringen tussen de flens en de 'elleboog' in de spaak steken.

Messing ringen

Een behandeld wiel.

Het resultaat: nooit meer brekende spaken.

Doel: een NuVinci N360 naaf in een 406 velg inbouwen.

Alles nieuw: velg, spaken, nippels en naaf

Dit wiel vormde de grootste uitdaging. Ik wilde een bredere velg en die was niet zomaar te vinden. Het aantal spaakgaten moest dan ook nog overeenkomen met de naaf, die ik al liggen had. Tenslotte moest ik in dit geval de spaken zelf op lengte maken en er draad op rollen.

Trek Manhattan (stadsfiets) van zoonlief

Na een slippertje plantte hij zijn voorwiel in de wielkast van een geparkeerde auto. De knik in de velg was onherstelbaar.

Geplooide velg

Er moest een nieuwe velg in komen. Door het specifieke spaakpatroon - in groepen van 4 -, was een nieuw wiel niet evident. Daar bovenop ging het om een wiel met naafdynamo en rollerbrake. Dat is niet zo makkelijk te vinden. Die onderdelen zijn ook wat duurder en ze waren in goede staat.
De spaken en de naafdynamo werden opnieuw gebruikt.

Spaken overzetten

Wiel uitlijnen

R+M Birdy Speed

Doel: specifieke naafdynamo (Shutter Precision SV-8) inbouwen. Daarnaast kwam bij 'de Ligfiets' nooit een antwoord van de invoerder op de vraag naar leverbaarheid van een wiel met naafdynamo.

Links de SV-8 en rechts de originele naaf

Het resultaat

Challenge Seiran 24

Doel: ook weer een naafdynamo inbouwen. De donornaaf (SRAM d-Light D7) werd ingespaakt met behulp van de originele velg en spaken.

Demonteren van het (voor-)wiel

Tot op heden mag ik zeggen dat alle wielen het zonder problemen blijven doen. Enkel het allereerste (van de Giant van dochterlief) is nadien nog onder handen genomen. In dat geval mag het een wonder genoemd worden dat de velg het nog al die tijd uitgehouden heeft.

Nog een gevolg: op de Orca na zijn alle fietsen in huis nu uitgerust met een naafdynamo. Ik sta er nog verbaasd van als mensen niet op de hoogte blijken te zijn van het bestaan hiervan.

Nou moe !

Dit weekend, onder een stralend zonnetje, besloot ik dat het tijd was om eFAW even een poetsbeurt te geven. Da's altijd een goed moment om even een kritische blik te werpen op de algehele staat van de fiets.
En dat bleek nuttig...

Op 13.500 km legde ik vooraan een setje Perfect Moiree 47-406 om. Op 15.100 km kwam links een nieuw wiel, recht van Velomobiel.nl. Een gewoon standaard velomobielwiel: 406 met 70 mm trommel.
Nu staat de teller op 16.100 km. Na nog geen 3.000 km blijkt de antileklaag door het loopvlak van de linkerband te schemeren. Dat betekent dat de PM's na 2.600 km op zijn! Niet zo denderend. Aan de uitlijning kan het niet liggen, want die is al verschillende keren gecontroleerd.  Nadat de vorige set PM's er ook al vroegtijdig de brui aan gaf  (breuk in het karkas bij alle allebei ), heb ik het wel gehad met die banden. 

Wat veel erger was: na 1.000 km zijn in het nieuwe wiel maar liefst zes spaken gebroken! 

6 gebroken spaken

En jawel: weer hetzelfde. Het gaat om spaken op de binnenste flens, van binnen naar buiten door de flens gestoken.

Op de binnenste flens, van buiten naar binnen

Ben, bij Fietser (die me het wiel leverde), deed er niet moeilijk over. Hup, wiel eraf en een nieuw in de plaats. Hij begrijpt het niet: met de WAW, waar dezelfde wielen op gebruikt worden, valt dit niet voor.
Uit nieuwsgierigheid bekeken we een ander type wiel dat ook gebruikt wordt, met een Alienation 25mm velg. Dat is wat ik ook gebruik voor het achterwiel dat ik maakte met de NuVinci N360 naaf. Daar zijn de spaken gevlochten, zodat de hoek tussen spaak en flens anders is.
Ik vermoed dat dit weer een "gevalletje spaakringen" wordt: de negen spaken die kans maken om te breken, moeten één voor één losgemaakt worden, waarna tussen de flens en de spaak een ringetje geplaatst wordt. Mijn ervaring is dat daarna geen spaakbreuk meer voorvalt.

In de voorraad heb ik nog het oude wiel, met de versleten velg. De spaken en naaf combineer ik met een andere velg die ook nog in de garage hangt en zo zal ik over een reservewiel beschikken.

Wat de PM's betreft: die heb ik door iets tijdelijks vervangen. Er lag nog een setje Hutchinson Greenville (35-406) te wachten. 
En kijk: bij het wisselen van de banden blijkt dat ook in het rechterwiel alweer twee spaken gebroken zijn! Wellicht twee waar nog geen ring achter zat.

Op de foto zie je met rood gemerkt de ontbrekende spaken. Met blauw duidde ik de sporen aan waaraan je ziet dat dit wiel al ooit eens herspaakt was: de slijtagesporen duiden op een andere richting van spaken. De gaten zijn ook flink uitgesleten, daarvan getuigt het volgende beeld.

Je kunt naast de spaak door het gat kijken

Terwijl ik op dit wiel twee nieuwe spaken - met ringen - stak, haalde ik ze allemaal nog even aan, waarbij meteen nog een derde exemplaar er de brui aan gaf.

De Big Ben (55-406) zal ik binnenkort even wisselen voor een Marathon Supreme vouwband (ook 42-406) en zo zal eFAW er in zomeroutfit bij staan. De Big Ben is
een prima winterband gebleken, met veel grip in sneeuw en modder, en dus wil ik die bewaren voor de volgende winter.
Wellicht volgt iets als een set Big Apples vooraan: een ballonband geeft toch heel wat meer comfort en maakt de fiets ook stiller. Het extra gewicht neem ik er dan maar bij.

Toch test ik eerst even met de Hutchinsons. Die staan op 5 bar en zouden in principe wat minder rolweerstand moeten geven hierdoor. Bij een vorige test bleek er weinig verschil te zijn (bevestigd door Wim Schermer zijn uitrolproeven), maar met een iets hogere druk kan ik nog eens proberen.

Spaakbreuk

Een fervent fietser controleert geregeld zijn materiaal. Dat is nodig, want je veiligheid hangt ervan af.

Vorige week merkte ik dat er een probleem was met de fietscomputer en tijdens de inspectie van de kabelloop (de computer is niet draadloos), ging ik meteen nog wat andere zaken na.
Daarbij bleek dat in het rechterwiel een gebroken spaak zit, alweer aan de binnenste flens en alweer een spaak die van buiten naar binnen door de flens gaat.

De oorzaak hiervan ken ik ondertussen: de bocht in de spaak zit niet tegen de flens aan, waardoor die extra belast wordt en uiteindelijk breekt.

Een oplossing hiervoor ken ik ook en in het linkerwiel is die volledig uitgevoerd: spaakringen op alle van buiten naar binnen geplaatste spaken op de binnenflens. Ook hier moet dus een nieuwe spaak in en meteen met spaakring.

Dat werkt goed, want sinds ik vorig jaar het linkerwiel onder handen nam, is daar geen enkele spaak meer in gesneuveld.

Vandaag maakte ik er dan werk van. Ondertussen waren er twee spaken gebroken.

Twee open gaten in de flens: twee gebroken spaken

Na even zag dit er veel beter uit.

Nieuwe spaken, met spaakringen achter de kop

De trommelremmen zijn de laatste maanden opvallend snel hun remcapaciteit verloren. Het is dus tijd om ook de remschoenen na te kijken. Mogelijk heeft de pekel daar wat mee te maken, want 13.000 km lijkt me niet echt veel en de degradatie is snel gegaan.
Voorlopig lijkt het bijstellen van de kabels te volstaan. Op de remschoenen zit nog voldoende materiaal.

spaakringen

Ik postte al enkele berichten over brekende spaken in de voorwielen en ondertussen ook al over de oplossing hiervoor: spaakringen. Nu lees ik op een fietsforum een reactie waaruit blijkt dat dit, zeker met SA trommelremnaven, eigenlijk zelfs aanbevolen wordt.

Hier die reactie: "de hoeveelheid ringetjes is afhankelijk van de mate van speling tussen de spaakkop en de naafflens. Bij veel racenaven hoef je helemaal geen ringetjes te plaatsen, sterker nog, als je ze wèl plaats worden de koppen van de spaken gerukt door de ontstane spanning!
Bij Sturmey Archer trommelremnaven daarentegen moet ik wel 's 4 (!) ringetjes plaatsen voor de speling is opgeheven. Om 't nòg leuker te maken: Bij oude Nexus 7 speed naven is de hoeveelheid te plaatsen ringetjes links en rechts verschillend en ik heb 't ook wel meegemaakt dat er alleen ringetjes geplaatst moesten worden bij de binnenspaken en juist niet bij de buitenspaken.
Kortom, je kan niet zeggen dat er zowiezo spaakkopringen geplaatst moeten worden om 't wiel sterker te maken, ook niet hoeveel. Je zal altijd per naaf en per soort spaak de situatie moeten bekijken." (wereldfiets.nl)

Dat stemt overeen met mijn bevindingen: enkel op de binnenste flens en dan nog enkel op de spaken met de koppen aan de buitenkant van de flens zijn de ringetjes nodig. Nog eens voor alle duidelijkheid: sinds ik die plaatste, had ik geen enkele spaakbreuk meer. 
Een nieuw wiel (nieuwe wielen) is natuurlijk ook een oplossing, maar op het vlak van duurzaamheid en milieu winnen de spaakringen met ruime voorsprong.

wielen, spaken en kettingen

Een hele poos terug, begin augustus, reinigde en inspecteerde ik de ketting van eFAW grondig. Die bleek nog goed voor een tijdje en dat tijdje lijkt nu voorbij te zijn: de slijtagemeter geeft 100 % aan. Dat wil zeggen: hoog tijd voor een nieuwe ketting. Dat wil ook zeggen dat de ketting na het onderhoud nog 2000 km gelopen heeft: nu zit ik aan >11000 km. Omdat de ketting bij een Alleweder grotendeels niet afgeschermd is, vind ik dat behoorlijk. Of het onderhoud van die ketting iets aan de levensduur gewijzigd heeft, dat valt niet na te gaan.

Dat ze versleten is, had ik al een tijd gemerkt: er ging geen rit voorbij zonder dat de ketting eraf liep. De spanning kon niet verhoogd worden en het was duidelijk dat de zijdelingse stijfheid weg was. Nu, met de slijtage te meten, is het klaar. Deze week vervangen dus.

Bij de kettingcontrole maakte ik van de gelegenheid gebruik om ook het rechterwiel te verwijderen. Bij het remmen trok de fiets naar links en als het wat natter lag, had het linkerwiel de neiging te blokkeren. Conclusie: rechts remt niet (goed).
Daar bovenop had ik onlangs gezien dat er een spaak door was, dus het wiel moest er sowieso uit. En jawel hoor, weer hetzelfde: het ging om een spaak in de binnenste flens, van buiten naar binnen door de flens. Die breken altijd, omdat de bocht in de spaak niet tegen de flens aan zit. Daardoor krijgt die bocht extra belasting te verwerken en zo breekt die.
Dus werd de spaak vervangen, deze keer met een ringetje achter de kop. Sinds ik dat deed met het linkerwiel is daar geen enkele spaak meer gebroken. Die messing spaakringen werken dus echt. Ondertussen werden alle nippels een kwartslag aangedraaid en daarna richtte ik het wiel een beetje, op het gevoel, wegens geen tijd om het echt goed te doen.
Na een tijdje raakt een mens er wel bedreven in. Als ik er weer eens tijd voor heb, moet ook dat rechterwiel goed onder handen genomen worden, zodat achter 9 spaken (binnenste flens, van buiten naar binnen) ringetjes komen.

De remtrommel werd uitgeblazen (leve de compressor)en de kabel wat aangespannen. Een testrit wees uit dat alles weer bolde zoals het hoorde.

Beu

Een constante in het rijden met eFAW wordt gevormd door brekende spaken in de voorwielen. De mogelijke oplossing hiervoor was me ook al aangereikt: spaakringen. En voortdurend brekende spaken, een mens wordt dat beu...

Vandaag was het mooi weer (in vergelijking met de afgelopen weken dan toch), dus dit was het moment bij uitstek om het euvel aan te pakken. En het was nodig !

Dinsdagavond haalde ik een voorraadje spaakringen op bij een kennis: ik moest maar gebruiken wat ik nodig had. Dank je, Frank !

Dit hield in dat alle spaken die van buiten naar binnen gestoken waren in de binnenste flens één voor één uit het wiel moesten gehaald worden en weer op hun plaats moesten komen, maar dan voorzien van een ring tegen de kop. Het zag ernaar uit dat één ringetje per spaak zou volstaan.

Hier zie je het begin van het werk: al twee spaken zijn van een ring voorzien. Na gestaag doorwerken was uiteindelijk het hele wiel afgewerkt.

Ondertussen maakte ik van de gelegenheid gebruik om het wiel maar eens te richten. Na in de loop van bijna een jaar al een reek spaken vervangen te hebben en met het intensieve gebruik van eFAW in het achterhoofd, leek dat geen slecht idee.

Een wiel richten terwijl de zon lekker op je werkplek schijnt (werktafel in de tuin), da's aangenaam werken!

Nu wordt het afwachten of die ringen effect hebben. Ik veronderstel van wel, indien mensen die het kunnen weten dit als oplossing voorstellen.

De volgende mooie dag komt het rechterwiel aan de beurt.