zaterdag 21 januari 2012

stroomvoorziening en elektro: bedenkingen

In een recente post vermeldde Johan Vrielink zijdelings de noodzaak aan verbetering van de verlichting. Dat zette me dan weer aan het denken, dus maak ik enkele posts aan met bedenkingen rond enerzijds verlichting en anderzijds de stroomvoorziening, gebaseerd op mijn zeer beperkte kennis van het onderwerp. 

Een velomobiel heeft nood aan redelijk wat energie voor allerlei toepassingen. De meest noodzakelijke zijn de koplamp(en), het achterlicht en de knipperlichten. Daarmee is het dikwijls niet gedaan: een tweede koplamp, eventueel accentverlichting aan de spiegels, een remlicht, elektronische gadgets zoals gsm, navigatie, ... In de praktijk wordt dit allemaal gevoed door een accupack.
Een batterij of accupack maakt je afhankelijk van een externe stroombron, aangezien dit moet bijgeladen worden. Daarnaast is de kans reëel dat je zonder stroom valt op het minst gepaste moment. Rekening houdend met het doel - toegankelijker maken van de velomobiel - is dit niet zo goed. Een auto zorgt voor zijn eigen elektriciteit (zij het door het verbranden van fossiele brandstoffen) en is in zekere zin dus "autonomer". Dus moet je op zoek naar een gebruiksvriendelijker systeem om in de energie te voorzien.

Technisch gezien zijn er mooie oplossingen voor stroomproductie als je kijkt naar een conventionele fiets. Ik ben - dat heb ik al verschillende keren vermeld - groot voorstander van een (naaf)dynamo, omdat dit systeem zeer betrouwbaar is en je autonoom maakt

Een naafdynamo dus, maar die is dan weer gemaakt om in een conventionele fiets de voornaaf te vervangen. Bij zo goed als alle velomobielen zitten vooraan trommelremmen gecombineerd met een enkelzijdige ophanging. Dit gaat dus niet. Een achternaafdynamo is er niet meer (Shimano had er eentje, maar die is uit productie). Wie met een derailleur werkt op zijn velomobiel, kan misschien nog terecht bij de Sunup spaakdynamo, indien de achterbrug hierbij geen probleem vormt.
Op mijn Alleweder echter zit een naafversnellingssysteem, dus ook dit kan niet...
(Daarvoor zag ik al doe-het-zelf oplossingen met een tussenas of een naafdynamo met een daarop bevestigd tandwiel, waardoor die in de kettinglijn kan meedraaien. Het probleem hier is duidelijk: dit zijn aanpassingen achteraf en dus one-off gevallen.)

Het gebruik van een accupack is veel eenvoudiger en goedkoper, omdat er geen mechanisch ingewikkelde constructies nodig zijn: een accupack, een schakelaar en een eind draad zijn voldoende. Maar dan ben je weer verplicht om tijdig te herladen en werk je niet meer autonoom.
Een naafdynamo van goede kwaliteit heeft bijna het eeuwige leven; een oplaadbare batterij of een accupack heeft een eerder beperkte levensduur: ecologisch heeft die keuze dus ook consequenties. Nadeel van een naafdynamo is dan weer dat die in principe altijd wat vermogen vraagt en enkel stroom levert indien je in beweging bent. In race-omstandigheden kan dit een bezwaar zijn, bij toeren en woon-werkverkeer lijkt veiligheid en betrouwbaarheid me belangrijker, zeker in het licht van wat bijvoorbeeld Johan Vrielink voor ogen heeft: een goedkope, betrouwbare velomobiel voor alledag. Een accupack dat je dagelijks minstens moet controleren om te weten of er nog voldoende overblijft voor je volgende rit heen en terug en dat je uit moet halen om aan de lader te hangen, voldoet wat mij betreft niet.

Dus moeten we op zoek naar een ideale stroombron: één die liefst voldoende stroom levert voor minstens een koplamp, een achterlicht en de knipperlichten. Dat laatste betekent bijna noodzakelijk een dynamo en bufferaccu. En dan zijn we er: de componenten die stroom verbruiken halen die uit de bufferaccu, die op zijn beurt gevoed wordt door een dynamo.

Goed. We hebben een stroombron, de dynamo, en een systeem om die elektriciteit op te slaan. Wil je het optimaal, dan moet je de dynamo enkel stroom laten leveren indien de accu dat nodig heeft. Of dat automatisch zou kunnen, daar heb ik geen idee van. Doen we het aan de hand van een spanningsindicatie op de accu (met leds bijvoorbeeld), dan kan een schakelbare dynamo een oplossing zijn. Waarom: die kun je uitschakelen als je hem niet nodig hebt en zo verminder je de weerstand (enkel nog rolweerstand van de lagers). En ja, die bestaat ! Bij Shutter Precision bijvoorbeeld.

Indien je erin slaagt deze dynamo in de kettinglijn op te nemen, heb je m.i. een mooi systeem voor de stroomvoorziening. Er zou ook kunnen gekeken worden naar een variant: een in serie vervaardigde dynamo met een tandwiel erop, maar dat zal hoogstwaarschijnlijk duurder uit komen dan het aanpassen van een op de markt verkrijgbaar product. Om diezelfde reden schrap ik ook maar de SON-producten: eenvoudigweg te duur.

Een systeem zou er als volgt kunnen uitzien: een degelijke, maar niet te dure naafdynamo (Shimano, Shutter Precision, ...) omgebouwd voor toepassing in de aandrijflijn, een bufferaccu voor 6 of 12 V en een Busch und Muller e-Werk of een analoog systeem om allerlei extra's van stroom te voorzien.

Nu is het evident dat de toevoeging van een dynamo, een bufferaccu en wellicht ook enkele usb-aansluitingen voor 5V voeding een velomobiel niet direct goedkoper zullen maken, maar die componenten komen wel tegemoet aan een andere eis: het gebruik zo eenvoudig en gebruiksvriendelijk mogelijk maken. De discipline van gewetensvol je accupack te controleren en om de zoveel uren te laden valt weg.

6 opmerkingen:

  1. Als binnenkort startende rijder van de QUEST ben ik ook met dat "probleem" bezig en ga proberen dit deels op te lossen met een redelijke hoeveelheid flexibele zonnecellen. Nog niet op grote schaal toegepast, waardoor ervaringen van anderen moeilijk te vinden is. Toch blijf ik erin geloven. Flexibele celen zijn te koop. Echter in 2 richtingen en niet om een bolle neus (3 richtingen) mogelijk. Integreren in de Quest bij productie is (nog) niet mogelijk maar zou het mooist zijn! Wordt vervolgd, Menno

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Inmiddels gestart met Bloggen onder de naam "Solarquest"

      Verwijderen
  2. Ik ben niet zo'n voorstander van een dynamo op een fiets of in een vm. Reden is dat er merkbaar verlies van energie optreedt zelfs als er geen elektriciteit benodigd is. Draai maar eens een willekeurige dynamo rond: Je voelt hoe de magneet de weekijzeren kern van de spoel passeert.
    Ook lijkt het me niet verstandig de verlichting weg te laten vallen ih donker bij stilstand. Je zult dan dus alsnog een accu-systeem moeten inbouwen zodat het samen per definitie zwaarder wordt.
    Ten slotte zie ik de winst met een E-motor ingebouwd al helemaal niet: Je moet dan zwz per definitie al laden...

    Ik zou zeggen zorg dat je je verlichting koppelt aan de accu's van de aandrijving. Dan heb je nog maar 1 boord-accu te onderhouden.
    Mvg Mick

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Mick, dat probleem met die verlichting bij stilstand is heel simpel op te vangen: op mijn stadsfiets zitten een koplamp en achterlicht met een condensator in. Zo blijft het licht nog enkele minuten branden bij stilstand.
    En ja: een naafdynamo geeft wat weerstand. Energie voor niets, dat kan nog altijd niet. Anderzijds, vind ik, merk je in de praktijk niets daarvan. Wat je laatste opmerking betreft: daarin heb je gelijk. Meer accu's is meer onderhoud. Ikzelf splitste het systeem wel, omdat ik - zonder een dynamo - niet volledig afhankelijk wil zijn van één accu. Eén keer vergeten te laden zou ervoor zorgen dat niets nog werkt !

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Hoi,
    Ik gebruik gewoon twee accupacks, en heb de verlichting in mijn Quest opgesplitst in twee groepen rij woon-werk 260 km/week en in het weekend regelmatig 100-200 km.
    De accupacks staan één nacht per week een nacht onder lading en ik sluit ze om de week op de ander groep aan en heb er geen problemen mee.
    Bij stilstand blijft alles licht geven en ik heb nog nooit zonder stroom gestaan.
    Op deze manier heb je geen beïnvloeding van je lichtsterke als je de claxon, het knipperlicht ed. gebruikt en als er wel een probleem zou ontstaan wissel ik de stekker even om van de andere groep zodat ik altijd voorzien ben van een goede koplamp en achterlicht

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Ik bekeek paar weken terug ook de mogelijkheid van een naafdynamo op de kettinglijn voor mijn mango na een morgen zonder licht te zijn gevallen. Jan had me dan gezien, of eigelijk bijna niet gezien zonder licht.

    Het kan. Op ligfiets.net vond ik paar zelfbouwers terug:
    http://www.ligfiets.net/homebuild?categories[5]
    Een extra accupack bleek eenvoudiger en geeft meer stroom.
    1 maal per week opladen is voor mij voldoende, en ik wissel beide packs regelmatig.

    Ik denk er wel nog aan om een voltage display te installeren zodat ik eenvoudig kan zien hoe vol de batterij nog is.

    Als je wilt uitgaan van het concept van een VM voor iedereen dan kom je snel aan electro ondersteuning om de inspanning te verminderen. Als de verlichting daarop wordt aangesloten is het gewoon kwestie van gewoonte om iedere avond de fiets in de stekker te duwen.

    BeantwoordenVerwijderen