Tijdelijk immobiel

Na dik twee jaar is het toch eens zo ver: de E-Orca is niet bruikbaar.

Hoe het komt

Op paasmaandag wilde ik de remmen aanpakken: de remhendel rechts bleef hangen. 'Even de kabel aanspannen' bleek deze keer niet de oplossing. De draadstang met moer die daarvoor dient was verbogen. Nadere inspectie leerde me dat het meer was dan dat: de stang was half doorgescheurd.

In de knik zie je de scheur

De kans bestaat dus dat bij hard remmen de boel gewoon afbreekt. Dan belanden Jan en de E-Orca in het decor (of op een andere weggebruiker) en dat is een te vermijden rampscenario.

Terwijl ik toch bezig was, werd de remkabel rechts van dichter bekeken. Die had ook zijn beste dagen gehad: meerdere draden in de kabel waren geknapt en dat aan beide uiteinden. Geen wonder dat de remhendel bleef hangen.

Ik heb wel wat stukken in voorraad, ook een remkabel, maar niet die specifieke stopper voor een trommelrem. Morgen heb ik de stukken en dan kan ik die vervangen, aan beide kanten. Tot dat gedaan is, blijft de Orca op stal.

Gejaagd door de wind

Omdat ik donderdag voor een opleiding met een auto van het bedrijf op weg was, kon ik vanmorgen de Seiran in de auto stoppen en vanavond terug fietsen. Met een stevige rugwind ging dat goed vooruit: de kruissnelheid lag zo ergens tussen 28 en 40 km/u! Het was dus geen straf om met de open ligger huiswaarts te vlammen. Ik denk ook niet dat de nieuwe naafdynamo veel weerstand geeft.

Nog maar eens een wiel maken - deel 2

De basis

Een collectie onderdelen lag klaar:

• een velg
• 32 spaken
• 32 nippels
• een naaf
• een remschijf (met toebehoren)
• velglint

Dat alles moest samen opnieuw een voorwiel worden voor de Seiran 24

Voorbereidende berekening

Normaal gezien kies je een bepaald spaakpatroon (radiaal, kruis 2 of 3) en bereken je aan de hand daarvan welke spaaklengte je nodig hebt. Ik besluit het om te keren, om te vertrekken vanuit de beschikbare spaken.
Via de berekeningsmodule van Sapim bekijk ik wat mogelijk is. Daarvoor moet je een aantal maten opgeven. Om het eenvoudig te houden, haal ik de maten voor de naaf van de site van Shutter Precision.
Door te variëren met het aantal keren kruisen, kom ik - met de gegeven spaaklengte (234 mm) - uit op 3x kruisen. Dat wordt een stevig wiel! (verklaring: meer kruisen geeft een sterker wiel. Daarnaast is een kleiner wiel ook sterker. Met de originele Deorenaaf waren de spaken 2x gekruist.

Wiel vlechten

Dan begint de zen-taak: de naaf inspaken en het wiel richten. Voor de basis ga ik telkens naar dezelfde bron: de website van Sheldon Brown.

Eerste stap: de eerste acht trekkende spaken aan één kant.

Wiel van de rechterkant bekeken

Deze zitten van buiten naar binnen door de flens (spaakkop aan de buitenkant) en wijzen tegen de klok in.

Ter illustratie verdraaide ik de naaf wat. Je ziet dat je goed moet opletten. Er zit nog absoluut geen spanning op de spaken, waardoor ze beide kanten op kunnen wijzen.


Dan volgen er acht aan de andere kant, ook weer trekkende spaken.

Daarna begin ik met de duwende spaken aan de rechterkant.

De eerste duwende spaak zit erin

Vanaf hier wordt het iets moeilijker: je moet met 3 gekruiste spaken de duwende spaak over de eerste twee heen leggen - dat gaat vanzelf - en dan onder de derde door. Daarvoor moet je de spaak wat buigen en opletten dat je met het uiteinde de velg niet schendt.
 
Tenslotte volgen de duwende spaken aan de kant van de remschijf. Voor een voorwiel maakt het allemaal niet zoveel uit welke kant de duwende en trekkende spaken uit wijzen. Dat wiel loopt tenslotte maar mee. Bij een achterwiel is het van meer belang, want daar doen de 'duwende' spaken echt wat hun naam zegt: ze brengen de kracht van de naaf over op de velg.


Als alle spaken op hun plaats zitten, begint het afstellen. Spaken op spanning brengen en het wiel richten. Dit is het makkelijkste deel, maar het vraagt tijd indien je het goed wil doen.

Het wiel bij het begin van de klus

Daarbij moet je rekening houden met 4 factoren:

• lateraal richten (kan leiden tot een heen en weer slingerend wiel)
• verticaal richten (op en neer dansend wiel)
• centreren (netjes in het midden ten opzichte van de naafeinden)
• spaakspanning

Daarvoor gebruik ik twee hulpmiddelen: een wielrichter en een centreerboog.  

Bij de eerste wielen die ik maakte bestond die wielrichter eenvoudig uit een oude voorvork die in de bankschroef geklemd werd (je kunt ook een fiets op zijn kop zetten en zo werken). Om te richten zette ik op de vorkpoten een staafje/potlood met een elastiek vast. Met deze wielrichter gaat het wel makkelijker en je zet hem waar je maar wil werken. Voor ligfietsers die aan wielen willen werken, is het van belang dat je wielrichter met uiteenlopende maten (van 406 tot 622) overweg kan. Voor de centreerboog geldt hetzelfde.

Die dient om te controleren of je wiel mooi gecentreerd is ten opzichte van de naaf.
  
Het belangrijkste principe bij het stellen van een wiel is dat je zoveel mogelijk enkel de nippels aandraait. Zit er een slag of slinger in je wiel, dan corrigeer je dit door de spaken aan de tegenoverliggende kant aan te spannen. Niet door er losser te zetten.

Nog maar eens een wiel maken - deel 1

De aanleiding

Deze keer is de Seiran weer het onderwerp. Kan ik ook niet aan doen: de E-Orca blijft gewoon rijden, zonder enige hapering, dus valt er weinig over te vertellen.

Voor die Orca kan ik ook geen wielen spaken, want er zitten gietwielen in. Dat hoeft ook niet, want op één foutje na (één velg bleek iets te klein, met exploderende banden als gevolg) doen ze gewoon hun werk.

De Seiran 24 dus. Met een voorwiel met naafdynamo. Die defect is dus, zoals je hier kon lezen. De fietsenmaker zette er de originele Deorenaaf weer in. Voorlopig. En ik bestelde een Shutter Precision SD-8 naafdynamo bij Wouter Scholten van Gambiet Fietsen. Dat is de man die behoorlijk gedetailleerde en goed gedocumenteerde tests publiceert rond fietsverlichting.

Shutter Precision SD-8

Die dynamo is ondertussen aangekomen, dus kan ik aan het werk gaan.

Qua vorm wijkt de SP nogal af van de SRAM iLight (aka Sanyo).

Ook het gewicht is van een andere grootteorde: 385g (SP SD-8) vs. 567g (SRAM iLight D7 ofte Sanyo). Speelt dit een rol? Niet echt, want anders mag ik meteen de zijstandaard weer verwijderen, en de bagagedrager en de spatborden en ... Maar 200 g toevoegen zonder dat het een meerwaarde biedt, is toch iets anders dan die andere zaken.

Theoretisch wijken ze ook af, wat meetwaarden betreft. Rendement met licht aan of uit, geleverd vermogen bij diverse snelheden... Ik zeg wel theoretisch, want de verschillen zijn zo klein, dat ze in de praktijk niet merkbaar zijn. 1 W bijvoorbeeld, is maar een fractie van wat een paar kilometer verschil in windsnelheid doen of van het nodige vermogen naargelang de wegbedekking.

Waarom dan die Shutter Precision?

Wel: de SRAM kreeg ik cadeau. Maar die is stuk, onherstelbaar, en moet vervangen worden. In de Birdy zit ook al een SP (SV-8) en die doet zijn werk prima. Voor een beetje naafdynamo zit alles zowat in dezelfde prijsklasse. Wat daarbuiten valt zijn de echt goedkope Shimano's enerzijds (pakweg € 35) en de SONs anderzijds (reken dan op € 200).

Dat SON prima materiaal levert, staat buiten kijf. Of het nu echt beter is dan pakweg een Shimano van Deoreniveau of een Shutter Precision, is een andere zaak. Een SON is vooral duurder en heeft een zekere status. Als de SP € 100 kost en de SON het dubbele, zonder aantoonbare meerwaarde, is de keuze snel gemaakt.

Bijkomend: de Seiran heeft 24" (ETRTO 406) wielen. Te groot voor een dynamo specifiek voor kleine wielen en te klein voor een dynamo voor 28" (622) wielen. Voor de ene draait hij te traag, voor de andere te snel. Dat maakt dat de geleverde energie niet overeen zal stemmen met wat de fabrikant opgeeft. Ik mailde hierover met Vic Chen, de ingenieur die achter Shutter Precision zit. Hij bevestigde dat de SD-8, bedoeld voor kleinere wielen, wellicht de beste keuze is. Waarom? Met een ligfiets rij je door de band wat sneller, waardoor de omwentelingssnelheid van de naaf ook hoger ligt. De naaf zal dus gegarandeerd voldoende stroom leveren. Volgens hem leveren de SD-8 en PD-8 (respectievelijk voor klein en groot wiel) vanaf 15 km/u eenzelfde vermogen. Als je rekent dat de Seiran uitgerust is met LED-verlichting, die minder stroom vraagt, moet dat dus ruim voldoende zijn.

Lentezonnetje, ondanks alles

Ondanks het vreselijke nieuws over wat zich 50 km van hier afspeelde, was het toch een mooie dag om met de fiets naar het werk te rijden.

Vanmorgen, toen ik de volgende foto maakte, was er ook in Brussel nog niets aan de hand.

Het was een beetje aan de frisse kant vanmorgen, maar wel erg aangenaam rijden. Na al die jaren fietsforenzen blijf ik het een voorrecht vinden om in zo'n decor naar het werk te kunnen rijden.

Vooruit en achteruit

SRAM iLight D7 naafdynamo: diagnose

Het onderhoud van de Seiran leidde tot iets wat ik al gevreesd had: de naafdynamo is EOL. 'End of life'. De lagers bleken vast te zitten - vastgeroest - en de lagerschalen sleepten in de naaf.

De naaf is hierdoor uitgesleten. Dat kan niet hersteld worden.

Vastgeroest is naar mijn mening vaak het gevolg van een foute behandeling vroeger. Er zijn mensen die een fiets, ook de draaiende delen, met een hogedrukspuit behandelen. Daarmee haal je de smeermiddelen uit de lagers, die kort daarna aan hun einde komen.

Theoretisch kan daar natuurlijk wel wat aan gedaan worden: de zittingen uitfrezen en een grotere maat lagers plaatsen, bijvoorbeeld. Economisch is dat geen echt verstandige zet. EOL dus. Lagers zomaar vervangen heeft geen zin, want er zal altijd speling op zitten.

Dat betekent twee zaken:

• voorlopig zit in de Seiran geen naafdynamo meer - de originele (Deore) naaf zit weer in het wiel -, dus ook de Luxos U doet het niet meer.
• terug naar het originele plan. Er komt een Shutter Precision SD8 naafdynamo in.

Gebruiksgemak

Anderzijds monteerde ik op de achterbrug een adapter en een zijstandaard.

Adapter voor een zijstandaard

Seiran met zijstandaard

Zo kan de fiets eindelijk op zichzelf staan. Elke medaille heeft zijn keerzijde: dit voegt gewicht toe.

Voorderailleur

De voorderailleur werd ondertussen zo goed mogelijk afgesteld. De bovenkant van de derailleur moet zo dicht mogelijk tegen de ketting aan zitten, zodat je minimaal kracht moet gebruiken bij het schakelen. Dan blijkt dat dit eigenlijk niet goed kan, omdat de hoek tussen de derailleur en de ketting fout is, althans volgens de fietsenmaken. Een conceptfout? In elk geval schakelt het nu heel wat vlotter. 

De Seiran voorbereiden voor het grotere werk

Nu de Seiran 24 bijna een jaartje in huis is, heb ik er voldoende kilometers mee afgelegd om te weten wat er anders/beter aan moet voor mij. Omdat ik ook niet alles kan, maakte ik maar een afspraak bij de fietsenmaker hiervoor. Jawel: een gewone fietsenmaker, die zoiets als een uitdaging ziet. Ze haken echt niet allemaal af bij het zien van een ligfiets.

De fiets zag er hiervoor iets anders uit dan normaal.

De tot voor kort normale outfit (nu met Ortlieb ligfietstassen)

Zonder bagagedrager

Naafdynamo: revisie

Een eerste is dat de vorig jaar ingebouwde SRAM iLight D7 naafdynamo voortdurend piept. Ik vermoed dat die in een vorig leven met de hogedrukspuit gereinigd is (of het kan ook gewoon puur pech zijn), waardoor een lager drooggelopen is. Joris, bij Plum in Gent, ziet het zitten om de naaf open te maken en te reviseren. Dat doe ik niet zelf, omdat hiervoor speciaal gereedschap nodig is, dat wellicht meer kost dan de naaf op zich.

Beveiliging

Ten tweede ben ik het moe om elke keer te moeten denken aan een slot en om telkens ik ergens binnen wil gaan op een omslachtige manier de Seiran vast te zetten. Er komt dus een ringslot op de achtervork. Ook dat zal Joris regelen: gaatjes boren, draad trekken en het slot monteren. Dat zou ik ook wel kunnen, maar die man doet vaak iets voor me en dan mag al eens iets teruggedaan worden, niet?

Zijsteun

Als derde ben ik het moe om de fiets telkens ergens tegenaan te moeten gooien. Er moet dus een standaard op komen. Filip, van 'De Ligfiets', had niet direct een geschikte steun liggen: Challenge gebruikt een achtervork met een nogal afwijkende vorm, 'split tube' gedoopt, en daarenboven is een standaard voor een 24" wiel ook al niet evident. Hij had wel in een hoekje een adapter liggen om over de achteras te zetten, waar een (instelbare) standaard op geschroefd kan worden.

Zo wordt de Seiran gebruiksvriendelijker voor alledaagse zaken, zoals een ritje naar het stadscentrum, een tochtje met de ligfietsvrienden ...

Balhoofdlager

Of zoals Joris het noemt: de 'kopserie'.  Daar zit speling op. Ik krijg het niet in orde. Gebrek aan ervaring wellicht. Ook dat zou ondertussen geregeld worden;

Daarna zal de fiets klaar zijn om de zomer door te komen. 

Excuus gevonden!

Een stralend blauwe lucht en een prima temperatuur nodigen uit om te fietsen. Maar de lente is losgebarsten en de tuin smeekt om erin te werken. Plicht versus plezier (hoewel tuinwerk ook niet onprettig is).

Vrijdag werd het grasveld voor de eerste keer dit jaar gemaaid en de voorbije dagen ging een meter beukenhaag eruit. Da's zwaar werk: beukjes van 20 jaar oud hebben een flink stel wortels. Er moet nog zeker een meter uit (de rest mag blijven staan).

Weet je: het was al een poos geleden dat ik mijn broer bezocht, dus bleef de tuin vandaag maar zoals hij erbij ligt. En ik moest dringend de Seiran met de nieuwe Ortliebtassen testen.

Zien of de zelfgemaakte beugels het zouden houden.

Conclusie 1: de beugels hebben het gehouden. (onheilsprofeten roepen nu in koor: 'wacht maar: over niet al te lange tijd vallen ze helemaal uiteen')
Conclusie 2: de Ortliebs zijn - hoe kan het ook anders - uitermate degelijk. Er kan héél veel in (54 liter voor beide samen, dat is echt royaal).
Conclusie 3: voor fotospullen zijn fietstassen niet ideaal. Het duurt te lang om de spullen eruit te halen. De Agu toptas zal er dus bij komen, specifiek voor de camera. Extra objectieven moeten dan maar in de fietstas, want die zijn te omvangrijk voor het Rack Pack. (ik zou ook de Radical toptas kunnen testen op dit vlak).

Tussen de tracks stond er nog eentje om 'met een boogje' naar Sas-van-Gent te rijden. Een oostelijk boogje, via het provinciaal domein in Wachtebeke.

Het doel was er, het weer leek prima en de route was er ook, dus kon ik vertrekken. Voor de heenrit was er slechts één spelbreker: een stevige bries uit het noordoosten, van zowat 25 km/u. 40 km daar tegenin rijden is wat minder aangenaam. De noordelijke component zorgde er ook voor dat de wind het flink wat kouder deed aanvoelen.

En altijd valt er wat te zien op zo'n ritten.

Destelbergen

Zou die aannemer dat nu echt menen, dat bord aan de rechterkant?

Dit is de 'achterkant' van het provinciaal domein in Wachtebeke. Hier zit ik al bijna aan de grens met Nederland.

En jawel: ik was dus ook aan - en over - de grens met onze noorderburen. Op bezoek bij de broer is slechts een symbolische oversteek: de grens ligt op 500 m. Maar wat een uitzicht heb je daar in Zeeland!

Ook dit is vaste kost bij een ritje in noordelijke richting: in Langerbrugge neem ik het veer over het kanaal Gent-Terneuzen.

Langerbrugge is zowat de rand van de Gentse agglomeratie. Dan denk ik 'bijna thuis', maar eigenlijk blijft er dan nog altijd 11 km te fietsen. Daar maak je abstractie van als je zover bent, maar de laatste kilometers kunnen flink doorwegen.

Wat die wind betreft: op de heenweg schommelde de snelheid tussen 20 en 25 km/u. Als je rekent met een windsnelheid van 25 km/u, speelt die wind toch wel een flinke rol hierin. Op de weg terug lag de snelheid rond 30 km/u. Dat toont aan dat op deze ligfiets de wind duidelijk invloed heeft.


Uiteindelijk was het weer een leuke rit en een mooie afsluiter van een stralend weekend.

O, ja: pakweg 70 km afgelegd. Niet slecht voor een namiddagje.

Orca-inspectie

Nu de winter zowat achter de rug is, werd het tijd om de plexiplaat van de voetengaten te halen. 't Is lenteweer, dus de klus kon buiten geklaard worden.

De plaat heeft gedurende de - al bij al zachte - winter zijn waarde bewezen: het comfort aan boord was heel wat beter. De warmte blijft binnen, regen en sneeuw buiten. Omdat een Orca een echt korte draaicirkel heeft (6m tussen muren), is flintstonen iets wat heel zelden nodig is. Omdat in- en uitstappen met de ruime instap ook geen probleem vormt, is het al even weinig moeite om even uit te stappen en de kar te keren.

Wel is duidelijk dat de materiaalspanning aan de achterzijde teveel was voor het materiaal. 

E-Orca gestrand in de tuin

De middenste bout zit een eindje dieper dan de beide achterhoeken en die spanning was teveel voor het - nochtans redelijk flexibele - polycarbonaat. De volgende winter komt daar dus een strook over om de druk te verdelen, net zoals aan de voorkant.

Ondanks de SUV-achtige bodemvrijheid van de Orca - zowat 12 cm - is het duidelijk dat de neus toch af en toe de grond raakt: de beide bouten op de voorhoeken vertonen daar duidelijke sporen van. 

Een alternatief zou kunnen zijn om de plaat aan de binnenzijde te zetten. Zo win je weer enkele millimeters, maar dan vergroot de kans dat je bij elke omwenteling met je hielen tegen de plaat komt. Dat kun je ook oplossen, natuurlijk, met kortere cranks, maar dat heeft dan weer veel ingrijpender gevolgen (niet noodzakelijk negatief).

Het was het moment om ook even de staat van de primaire ketting na te gaan. Die ziet er na 27000 km nog altijd zo goed als nieuw uit. Smeren is nog steeds niet nodig. Ik kan dus met zekerheid besluiten dat de complete afscherming zijn nut bewezen heeft.

De Orca is klaar voor nog veel kilometers. 

Lenteweer!

Een gewone werkweek. Elke dag rij ik met de E-Orca op en af. Elke dag een marathon.

Maar toch is het deze week anders. 's Morgens vriest het net niet. Het is wel droog, dus het Flevobike Velomobieldak blijft thuis, net als het schuimdeksel. Het minivizier volstaat.

't Is de tijd van de schitterend verlichte ochtendlucht, met de zon net boven de einder. 't Is de tijd van wit berijmde graslanden, van katjes in de wilgen, van eendenkoppels op het jaagpad.

7u30 - sluis Bovenschelde Merelbeke

7u50 - Gavere

Mooie dagen om te fietsen.

Na een lange grijze periode met veel regen waren de voorbije fietsdagen een hele verandering: wolken zoals je ze vindt op schilderijen van oude meesters; indrukwekkende onweersluchten; bomenrijen die fel oplichten in de ondergaande zon. Geen sprake van sneeuw in onze contreien.

Als je wat dichter kijkt, zie je ook dat de botten klaar staan om open te barsten. De natuur komt weer tot leven.

7 maart - op de terugweg (Eke)

8 maart - het begin van de route langs het jaagpad (Zwijnaarde)

8 maart - waterige weiden (Zevergem)

In deze periode rij ik alweer cabrio, maar het dakje zit wel in de Orca!

Onderhoudsdag

Koud, regen en veel wind. Geen fietsweer en er ligt werk te wachten.

1. Een Birdy vouwfiets met derailleur. Met zijn 18" wielen betekent die combinatie dat de ketting centimeters boven de grond hangt. In de winter is dit een ideaal recept om pekel op te scheppen. Resultaat: een roestbruine ketting met vastgecorrodeerde schakels...

Pekelschade: schakels die vastzitten

De ketting moest dus dringend gereinigd en opnieuw gesmeerd worden. Deze keer was het de uitgebreide behandeling:

• een bakje met 'Kettenreiniger' en een oude kwast dienen om de hele ketting grondig schoon te maken.
• droogwrijven met een vod
• smeren met KMC kettingolie, die nadien met een borsteltje goed tussen de schakels gewreven wordt
• een poos laten staan, zodat de vluchtige stoffen kunnen verdampen

2. Giant Expedition. Dochterlief haar vintagebike: vroeg aluminium frame. Ook hier vooral een roestige ketting. Reinigen en smeren dus. Maar ook de snerpende V-brake vooraan vroeg nazicht.

3. Een lawaaierige motorketting in de E-Orca. Enkele maanden geleden werd die al eens gesmeerd, maar blijkbaar was het smeermiddel (KMC kettingolie) niet goed genoeg in dit geval. Het motorhuis ging er dus weer af, de ketting werd helemaal gereinigd en royaal met lithiumvet bestreken.

Aandrijving achter de motorbehuizing

Na een test was meteen duidelijk dat de aandrijving weer veel stiller functioneert. Het rendement zou ook wat hoger moeten zijn.