Vloeken in de kerk: ondersteuning op de ligfiets

Bij gewone fietsen is het al jaren normaal, maar in het ligfietswereldje zijn er toch nog rabiate tegenstanders van ondersteuning. Nou, dat zal mij een zorg zijn.

Enerzijds heb ik al vele jaren ervaring met elektrisch ondersteunde fietsen: de E-Orca (zo geleverd door Flevobike), mijn Heinzmann 'bukker' (omgebouwd naar middenmotor na problemen met de elektronica van het Heinzmann systeem) en ook de Thorax Tangens werd in 2017 voorzien van een (Bafang) naafmotor. Ik vind het een meerwaarde hebben.

Anderzijds was het een uitdaging. Middenmotoren voor inbouw nadien zijn ontwikkeld voor gewone, alledaagse bukfietsen. Het belangrijkste verschil met een ligfiets is dat alles een andere plek krijgt en daar zijn de kabels gewoon niet op voorzien. Je moet dus hier en daar wat aanpassen.

De Nazca Paseo is, zoals ik voorheen ook al schreef, uitgerust met een onderstuur. Vaak wordt de accu onder het zitje geplaatst - Terracycle maakt hier mooie systemen voor -, maar dat kan dus niet in dit geval. Daarom was het zoeken naar een geschikte plek (zie verder).

Goed. Een week geleden bestelde ik de motor met het display bij PSWpower. Die werd binnen de week geleverd en diezelfde dag begon ik met de ombouw.

Goed verpakt: de motor met alles wat erbij hoort

 

De hele inhoud van de doos

 

Het eenvoudigste was de motor zelf: pedalen, cranks en trapas werden van de fiets verwijderd en het motorblok met ingebouwde trapas werd in de bottom bracket geschoven. Het enige dat hierbij afwijkt van een gewone fiets is dat je een oplossing moet verzinnen om de motor vast te zetten. Er zit een koppelarm bij. Bij een bukker klem je die in de liggende achtervork. Die arm voorkomt dat het motorhuis gaat draaien bij het kracht zetten. Op de trapboom van een ligfiets kan je dat oplossen door een P-clip (buizenklem van RVS omwikkeld met rubber) te gebruiken.

Het motorblok komt op de trapboom

 

Omdat de koppelarm niet kan gebruikt worden op de ligfiets, wordt het blok gezekerd met een buizenklem achter de trapas.

 

Op een bukker zit de motor rond de bottom bracket - centraal onderaan de fiets - en van daaruit vertrekt de bedrading:

• naar de snelheidssenor
• naar de accu
• naar het display en de bedieningseenheid

Hier zit de motor vooraan en alle bedrading gaat dezelfde kant uit: naar achter. Dat gebeurt dan weer over andere afstanden.

Ik koos ervoor om de snelheidssensor op het achterwiel te monteren. De Paseo is een klassieke 20/26. Een groter wiel betekent een preciezere meting. Het betekent wel dat ik een verlengsnoer voor de sensor diende te installeren. Gelukkig kan PSWpower dat ook leveren.

De accu kwam op de bagagedrager.

Die is niet vlak en uiteraard niet echt voorzien hiervoor, dus moesten wat uitvulstukjes gebruikt worden en montagepunten gevonden. Dat heeft weer onverwachte gevolgen: aangezien ik achteraan een hoekijzer gebruikte dat vastgezet werd op de montageplaats van het achterlicht, kan dat achterlicht weer niet tegen die plaat geschroefd worden.

Het display monteerde ik in eerste instantie op een bar end (Decathlon), maar die bleek net te kort: bij het veranderen van het ondersteuningsniveau, dat gebeurt bij dit display met een draaihendel, draaide de hele bedieningseenheid mee. Op de trike zat een ICE steun, die net een centimeter langer is. Die werd getransplanteerd naar de Paseo en zo werkte het wel.

Alleen: in de praktijk blijkt de plaatsing niet echt handig. Ik zit er bij het stilstaan met mijn (linker-)been tegen en tijdens het rijden is het scherm afgeschermd door datzelfde been. Ik zal dus voor een Terracycle oplossing moeten gaan.

(foto: Terracycle)

Aangezien de zaak pas vrijdag gemonteerd raakte, heb ik er nog maar 35 kilometer mee gereden. Wat is nu het verschil? Enerzijds merk ik de extra massa op beide uiteinden van de fiets af en toe. Dat heeft een kleine, maar merkbare invloed op het rijgedrag. Da's ook weer logisch: op een fiets met een klassiek frame zit de massa centraal rond de trapas (motor en accu), terwijl dit hier helemaal voor- en achteraan zit. Ik merk het verschil wellicht enkel omdat ik ook weet hoe de fiets reageerde zonder die extra massa.

Anderzijds: de motor maakt amper geluid - iets meer dan het bandengeruis en veel minder dan de kettingrol op de weerkerende ketting - en maakt het fietsen lekker ontspannen. Technischer stukken (onverhard, klimmen...) zijn hierdoor zeker makkelijker. Het wordt een beetje afwachten hoe de SRAM DualDrive zal omgaan met het extra vermogen.
De motor is ook een prima starthulp: er is bij benadering een kwart van een pedaalomwenteling nodig eer de motor vermogen levert.

Te verbeteren:

• de accubevestiging is nu op twee punten in de achterste helft. Daar moet een derde punt vooraan bij komen, maar daarvoor moet ik een passtuk maken.
• de kabel van de snelheidssensor (nog zonder verlengkabel) is nu net te kort.

Ombouwkosten

• Motor en bediening (PSWpower): € 275
• Verlengsnoer snelheidssensor: € 5
• Montageplaat accu (Aliexpress): € 24,79

Dat maakt een totaal van € 305.

R+M Birdy - zou ik? (verkocht)

Het begin

 Jaren geleden - in 2012 - haalde ik een Riese und Müller Birdy Speed in huis.

 

Birdy Speed, maar de mijne is een grijze.

Een leuke vouwfiets met prima rijeigenschappen (voor een vouwfiets). De Speed was - zoals de naam al te kennen geeft - de sportversie van de Birdy: gestript tot het minimum, met sportbandjes (Marathon Racer) en licht (geen 11 kg). Maar zoals elke Birdy wel uitgerust met vering voor en achter. Full suspension, zoals dat heet.

Aanpassingen

Algauw merkte ik dat zo'n uitvoering voor dagelijks gebruik minder praktisch was, dus werd ook deze fiets gepersonaliseerd:

• spatborden
• standaard
• een voorwiel met (SP) naafdynamo en bijhorende verlichting
  
• bar ends op het stuur
• afneembare pedalen
• KlickFix bevestiging voor stuurtas
  

De SP (Shutter Precision) naafdynamo en koplamp. Hier zie je ook de voorvering.

B+M achterlicht met remlicht. De bedrading leidde ik door het frame. Veel werk, maar optisch wel veel beter

Gebruik van de fiets

De fiets gebruikte ik in het begin behoorlijk intensief voor het doel waarvoor die in huis gehaald werd: multimodaal vervoer. De Birdy ging mee op de trein en werd gebruikt om dan - ver of minder ver - te fietsen. 

Op weg om een opleiding te geven: de Birdy opgevouwen in de trein

Soms gewoon voor verplaatsingen voor het werk (ergens een opleiding geven), soms om te reizen.

Reisuitrusting: een set Ortlieb (voor-)tassen en een Agu trunkbag

Ergens onderweg tijdens een trip.

 

Een trip naar Bretagne: met de Birdy en fietskar (Kidcar cargo) met de TGV naar Bretagne om daar rond te trekken.

Iemand een Birdy?

Toen kwam 2020 met covid... Lockdown: thuiswerken werd plots mogelijk en daardoor ontdekten vele bedrijven, waaronder dat waar ik werk, de voordelen van videoconferences. Bijgevolg staat de Birdy al ruim twee jaar zo goed als stil.

Dat is zonde voor zo'n fijne fiets. 'Wel, rij er dan mee,' hoor ik je denken. Tja: het is helemaal niet mijn enige fiets. Dus denk ik dat die toch maar de deur uit zal gaan. Eerst krijgt de fiets nog een grondig onderhoud en daarna wordt hij verkocht. Ook dat is 'consuminderen'.

Paseo: onderhoud en voorbereiding inbouwen ondersteuning

De tweedehandse Nazca Paseo die ik vorig jaar in huis haalde, ziet er prima uit, maar er is toch wat werk aan. Het schakelen ging niet zo vlot en als gevolg van een val door de vorige eigenaar was de achterremkabel flink geschonden. Nu het mooi weer is, is het het moment bij uitstek om die zaken aan te pakken.

Onderhoud

Mijn Paseo is uitgerust met een SRAM DualDrive: drie versnellingen in de naaf en een cassette met 9 tandwielen. De versnellingen - in eerste instantie de derailleur - werkten niet naar behoren. Ik kon maar een zestal versnellingen gebruiken en al rijdend versprong de ketting geregeld. Ik maakte de bar end shifter open om te kijken wat daar fout zat: die kon niet het hele eind van achter (kleinste versnelling) naar voor (grootste). Met wat aandringen kon ik het binnenste deel (in de stelknop) wat verdraaien. Daarmee was dat al opgelost. Daarna stelde ik de derailleur wat bij en toen ging het meteen veel beter.

De buitenkabel van de achterrem was goed beschadigd: de buitenste mantel was op twee plekken weggeschaafd, waardoor de stalen mantel bloot lag. Er zat een duidelijke knik in de kabel, dus vermoedelijk zorgde dat voor extra weerstand.

Daarin zit nog een dikke kunststoflaag waar de binnenkabel (roestvaste staalkabel) door loopt, maar voor alle zekerheid heb ik die buitenkabel maar vervangen.

Voorbereiding ombouwen naar ondersteuning

Tegelijk maakte ik werk van de eerste stappen voor het ombouwen naar elektrische ondersteuning: er was een extra accuhouder besteld, zodat de beschikbare 750 Wh accu ook hier weer gebruikt kan worden. Nu moest ik uitzoeken hoe die houder op de bagagedrager gemonteerd kan worden.

Het principe blijkt te werken, maar de gebruikte bouten zijn te hoog. Daardoor kan de accu niet vastgezet worden. Ik moet dus op zoek naar bouten met een conische kop. Voor de zekerheid zal ik proberen om de houder aan de voorkant ook vast te maken. Daar is echter niets voorzien, waardoor het een geknutselde oplossing moet worden.

Op het stuur monteerde ik alvast een bar end waar het display met de bediening op kan komen. Je kan hiervoor peperdure accessoirehouders kopen van Terracycle, maar een simpele bar end van Decathlon werkt in de praktijk even goed. Die koop je per paar voor ongeveer 20% van de prijs van één Terracycle houder. De eerste van het setje monteerde ik jaren geleden op de trike, waar een houder voor de smartphone op kwam.
Je hebt er in vergelijking wat extra werk aan, want voor deze moet je alles wat erboven zit van het stuur halen. In dit geval: bar end shifter, handgreep en remhendel. Maar een een keer het erop zit, maakt dat niets uit voor de werking.

Op deze manier zou ik de boel moeten kunnen bedienen. Door het aan de binnenkant te monteren, is het display beschermd in het geval dat de fiets omvalt. Tegelijk lijkt het niet in de weg te zitten bij het draaien. Nu is het wachten op de levering van de motor.

Nazca Paseo: ondersteuning inbouwen - bedenkingen vooraf

Gegeven: een Nazca Paseo met onderstuur.

Omdat sleutelen leuk is en omdat mijn ervaringen met elektrische ondersteuning overwegend positief zijn, denk ik eraan de Paseo ook ondersteund te maken.

Keuzes

De fiets toen ik die net gekocht had (tweedehands, november 2021)

Ervaring heb ik met:

• de Flevobike E-Orca - Daum motor (zo goed als elke Orca is daarmee uitgerust) en LiFePo4 accu (lagere energiedichtheid maar vrij constante spanning en na dik 8 jaar nog altijd > 80 % van de capaciteit). Al veel kilometers en heel weinig problemen.
• Thorax Tangens (trike) met Bafang BWX02 naafmotor en een Enerprof 36 V 750 Wh LiIon accu. Ook betrouwbaar, maar luidruchtiger en ik heb de indruk dat het rendement niet denderend is.
• Heinzmann bukker waarin de originele direct drive achternaafmotor (met veel te kwetsbare TDCM bottom bracket vol elektronica) en BMZ accu met ingebouwde controller vervangen werden door een Tongsheng TSDZ2 middenmotor die de accu deelt met de trike (ik rij toch maar met één fiets tegelijk). Iets nukkiger dan de Bafang, maar veel aangenamer en stiller.

In mijn voorraad fietsonderdelen ligt nog de Heinzmann direct drive naafmotor met bijhorende bediening en accu. De Paseo heeft een ETRTO 559 (26") achterwiel en die motor zit in een 622 wiel. Bovendien is het een zware motor en ik vrees voor de reacties in de geveerde, lichte achterbrug van de Paseo. Het grootste bezwaar is dat ik weer een TDCM bottom bracket zou moeten bestellen. Dat kost bijna zoveel als de hele TSDZ2 motor en ik weet dat het een kwetsbaar onderdeel is. Dat wordt het dus niet.

Ik kies weer voor een TSDZ2 omdat dit een betaalbare middenmotor met krachtsensor is (Bafang heeft enkel een trapsensor). De Tongsheng is wel wat teerder, maar het is makkelijk om aan onderdelen te raken. Door die trapsensor en dus modulerend vermogen gaat de motor ook efficiënter om met de energie. Met andere woorden: ik raak verder op één acculading dan met de trike.
Een naafmotor zou het complexer maken, want de fiets is uitgerust met een SRAM DualDrive (3 naafversnellingen + derailleur). Dan zou dus weer veel moeten veranderen.

Welk onderdeel op welke plaats

De motor plaatsen op de Paseo is niet direct een probleem.

De accu vormt de eerste uitdaging. Omdat de fiets uitgerust is met een onderstuur, is er onder/naast het zitje met geen mogelijkheid een accu te plaatsen: het stuur zit in de weg. Op de foto's valt dat goed te zien.
De enige praktische mogelijkheid (behalve de fiets ombouwen naar bovenstuur) is de accu op de bagagedrager plaatsen. Da's niet echt een probleem, want de bagagedrager dient in de praktijk enkel om fietstassen aan te hangen. Niet om iets op te leggen.
Ook hier zal ik het principe van de Heinzmann en Thorax trike volgen: dezelfde accu wordt gebruikt op de fiets waarmee ik wil rijden. 

De tweede uitdaging is: waar kan het display met de bediening komen? Terracycle maakt een mooie steun om op de trapboom te plaatsen, maar dan is het kabeltje met de schakelaars (+ en -, info op display veranderen) weer veel te kort. Ook een praktisch probleem: die steun is momenteel niet leverbaar en wellicht blijft dat nog geruime tijd zo. Ik zal het schermpje op een bar end op het stuur plaatsen, maar dat heeft als nadeel dat het kwetsbaar is. Daarom koos ik hier voor een zo compact mogelijk scherm.

Rest dan nog een esthetische uitdaging: de kabels zo netjes mogelijke leiden. Doorvoer door het frame is niet voorzien en aangezien het een CroMo frame is, ben ik niet geneigd daarin te gaan boren. Om welke kabels gaat het:

• stroomkabel: vanaf de accu achterop tot aan de motor helemaal vooraan
• snelheidssensor: vanaf het achterwiel tot aan de motor
• display en 'afstandsbediening': vanaf het stuur tot aan de motor

De eerstvolgende stap is alle nodige onderdelen in huis halen.De motor inbouwen zal snel gaan. Het is vooral de rest die wat tijd zal vergen.
De motor is besteld; de accuhouder is geleverd. Aangezien de motor voorzien is van een koppelarm - die verhindert dat de motor zelf gaat draaien in plaats van het wiel -, die vastgezet moet worden waar de liggende achtervork van een 'bukker' op de  trapasbuit vastzit, bestelde ik maar een 50 mm buisklem. Daarmee kan de motor op de trapboom vastgezet worden.

Is dit allemaal nodig? Neen, uiteraard niet. Maar een keer je geproefd hebt van wat ondersteuning te bieden heeft, raak je eraan verslingerd. Bovendien is het weer iets om mijn tanden in te zetten.

Het doel is uiteindelijk om plezier te beleven aan het fietsen.

Voorlopig definitief: accuverlichting op de Paseo

Sinds eind vorig jaar is de verzameling fietsen uitgebreid met een Nazca Paseo. Die kon ik echt niet laten staan: ziet er zo goed als nieuw uit en ik betaalde er € 150 voor...

Tijdens een recente woonwerkrit

Vanaf het begin merkte ik dat ermee gevallen was: het stuur was vervormd aan de rechterkant (pakweg 1 cm naar binnen geplooid) en de kabels aan die kant vertoonden wat schaafsporen. De bar end shifter werd eraf gehaald, ik stak een stalen stang in het stuur, zette een steun onder het balhoofd en mits wat kracht uit te oefenen kreeg het stuur zijn originele vorm terug. Dat was één.

'Iets' achteraan piept nog bij het rijden. Ik ben er nog niet uit of het aan de derailleur(-wieltjes) of aan een lager ligt. Dat moet nog onderzocht worden.

Het meest acute probleem echter was de ondermaatse verlichting, vooral vooraan. Die was echt rudimentair: een Cateye OptiCube lampje op batterijen. Net voldoende om gezien te worden, meer niet. Aangezien ik geen idee had van hoe vaak de fiets gebruikt zou worden, of die zou meevallen, wilde ik een snelle, redelijk goede oplossing.

Een wiel maken met een naafdynamo valt niet onder 'snel'. Daar bovenop kwam er dan weer wat onderzoek bij kijken: welke naafdynamo is geschikt voor een wielmaat 406, wil ik die naaf geschikt voor een eventuele schijfrem?

De keuze viel tenslotte op een economische ledlamp (zijn er nog andere?) met een oplaadbare batterij. Chinees dus. Daarbij was ik me ervan bewust dat de beloofde lichtopbrengst in de realiteit anders zou zijn en vooral dat het lichtpatroon niet echt naar mijn wens zou zijn. Ik hou namelijk van verlichting die voldoet aan de Duitse norm. Die lampen schijnen waar het hoort: op de weg, niet in de lucht, en met meer licht verderaf dan dichtbij. Denk daarbij aan merken als Busch und Müller, Schmidt (Edelux), Supernova ...

De oude lamp links; de nieuwe rechts

Goed: een Chinees dus, vanwege de beduidend lagere prijs en te verwachten weinig gebruik. Met afstandsbediening vanaf het stuur, oplaadbaar via usb en met verlichting dichtbij en ver. Tot 1200 lumen en een behoorlijke autonomie (tot 12u). Kostprijs: € 35. Daar kwam dan nog een usbc verlengsnoertje bij: de standaardkabel is niet voorzien voor een ligfiets. Het ding is netjes gemaakt: aluminium behuizing, mooi afgewerkt, twee leds voor dichtbij en een andere voor veraf.

Wat opvalt, is dat de kleurtemperatuur van de 'dichtbij-leds' en de 'veraf-led' verschilt. Het stoort me niet, maar het is duidelijk zichtbaar: de buitenste leds zijn veel warmer wit dan de binnenste.

In de praktijk moet ik de lamp flink naar beneden richten, maar zelfs met de minimale verlichting (125 lumen) volstaat het ruimschoots voor mijn doel. De bediening vanaf het stuur is ook handig: een koplamp zit op een ligfiets behoorlijk veraf.

En ook met de autonomie zit het snor.

Aangezien dit een mooi-weer-fiets is (anders neem ik de Orca wel), lijkt het erop dat die goedkope lamp een blijvertje zal zijn.

Voortschrijdend inzicht

Mijn zoon is - uiteraard - van een andere generatie. In zijn leeftijdsgroep - twintigers - is het erg cool om alles met een racefiets te doen. Die moet dan liefst vintage zijn. Beenhard, geen bagagecapaciteit en bij de minste regen sproeien je banden je vol water en het vuil van de weg.

Maar het staat cool, het is trendy, dus de jeugd wil niets anders. Je moet zelfs niet proberen om ze om te praten. Dat doe ik dus niet, behalve misschien in het begin.

vintage Bianchi racefiets

 

De fiets is intussen al gestolen en teruggevonden geweest, het zadel en de zadelpen zijn vervangen, de remmen waren vervangen (door Shimano DuraAce), de bandjes vernieuwd...

Maar recent begon hij te ondervinden waar ik hem voor gewaarschuwd had: een racefiets is niet bedoeld om dag in dag uit over de kasseien in een stad te hossen, om door weer en wind te rijden en buiten te overnachten. Tuurlijk: de wedstrijdrijders doen dat ook, maar als na een race de fiets niet meer tiptop is, neemt hun mecanicien die onder handen of krijgen ze via hun sponsor simpelweg een andere. Voor de gewone mens is het telkens langs de kassa passeren of veel tijd steken in het onderhoud, los van het onbestaande comfort.

Stukken begonnen slijtagetekenen te vertonen: stuurgedrag dat maar zozo was, remmen die het niet meer deden... Uiteindelijk begaf het freewheel het. Bianchi, alles basic Campagnolo, allemaal andere sleutelmaten, dus papa kon niet helpen.

Waar papa wel mee kon helpen: de (intussen ook bijna vintage) Trek toerfiets had net een complete revisie gehad, met een volledig vernieuwde aandrijflijn, nieuwe remblokken, afgestelde naven... 

De fiets voor de revisie.

 

Revisie bijna klaar: nieuwe ketting, cassette, cranks, zadel, derailleurwieltjes, derailleurkabel achter...

Na de aanpassingen op bovenstaande foto kwam er nog een andere koplamp op (zonde: het glas van de Philips SafeRide was verdwenen en de elektronica was gesneuveld door vocht) en de banden werden vervangen door Continental Contact Speed 37-622.

Vorige week kreeg ik het dan te horen: 'fijn dat je me op die manier om gekregen hebt, zonder aandringen. Ik snap meer en meer de voordelen van zo'n fiets. Enne: mag ik hem houden?'

Wat doe je als vader? De revisie kostte zowat € 300, waarbij de grootste kosten het zadel, de banden en de crankset waren, maar de fiets wordt nu als dagelijks vervoermiddel gebruikt en daar is hij voor bedoeld. Dus: 'ja, hoor, hou hem maar.'

De stap naar een ligfiets is wat te groot, schat ik. En eerlijk: in een stadscentrum heeft een ligfiets, wat mij betreft, geen enkel voordeel. Daar is een degelijke, comfortabele bukker nog altijd het beste.

De essentie is dat mijn kinderen de liefde voor het fietsen meegekregen en meegenomen hebben: als het even kan, geven ze allebei de voorkeur aan de fiets. De auto is voor als het moet.

Big bang - geen theorie

 

Zoonlief stond op het punt te vertrekken bij mij toen zijn voorwiel met een luide knal uiteenspatte...

Ik zie twee redenen:

• een versleten velg (V-brakes en een fiets die al wat kilometers en jaren telt)
• een manometer op de voetpomp die niet betrouwbaar meer is: te hoge druk

In elk geval: het was een enorme knal en onze oren tuitten ervan.

Een nieuw wiel was aan de orde en daarvoor had ik drie opties voor ogen:

• een nieuw wiel
• een tweedehands wiel
• een andere velg zoeken en een nieuw wiel maken

De fiets wordt flink gebruikt: zoonlief woont in het centrum van Gent en daar ben je veel sneller dan met de auto. Die heeft hij trouwens niet, dus is de fiets gewoon noodzakelijk. Een nieuw wiel is niet evident, want het is er eentje met een naafdynamo (en die had ik pas helemaal afgesteld). Als je dat online bestelt, mag je op één a twee weken leveringstermijn rekenen.

Een tweedehandswiel met naafdynamo vertrouw ik niet helemaal: je weet niet hoeveel kilometers het al afgelegd heeft en dan is het afwachten in welke staat de lagers zijn. Dus dook ik in mijn voorraad; daar vond ik een oud achterwiel met quasi dezelfde velg als de originele op de Trek.

Het donorwiel (naaf stuk, maar velg ok)

Na een aantal jaren maakte ik nog maar eens een wiel. Deze keer was het makkelijk: het oude wiel uit elkaar halen, de velg op het 'ontplofte' wiel leggen en daar de spaken één voor een losmaken en in de corresponderende spaakgaten in de velg vastzetten.

Daarna was het nog een zaak van aanspannen en richten.

Leuk werkje, zeker als het zacht weer is

Het ging erg vlot: na ongeveer twee uurtjes werk zat het nieuwe wiel in de fiets. Kostprijs: één binnenband.

jaarlijks rapport

Eind december 2013 reed ik in enkele dagen van bij Flevobike (Dronten) naar Gent. Ik zie de beelden nog zo voor me: windkracht 6 ongeveer en het goot water.

De laatste kilometers van de maidentrip (december 2013)

Natuurlijk had ik die storm op kop en daar bovenop deed de ondersteuning het niet. André Vrielink zou dat laatste kort daarna bij mij thuis komen oplossen.

8 jaar en 80.000 km

Fast forward naar december 2021 (intussen ook alweer enkele maanden geleden): de E-Orca is al 8 jaar geworden en zal waarschijnlijk ongeveer 80.000 km afgelegd hebben (ik hou de kilometers al lang niet meer bij). Als je goed kijkt, begin je het eraan te zien: op de dunste plaatsen zitten wat barstjes en haarscheurtjes in de stroomlijn. Hier en daar zijn er wat minieme 'battle scars', maar aangezien ik er nooit een aanrijding mee had en de Orca nooit op zijn kant gegaan is, is de schade heel erg beperkt.

Covid heeft wel wat gevolgen. Zo werk ik sinds pakweg maart 2020 grotendeels van thuis uit. In de periodes waarin het wel toegestaan wordt, ga ik één keer per week naar het kantoor. Hierdoor is het aantal fietskilometers flink gedaald: van pakweg 180 wekelijkse woonwerkkilometers naar 45. Minder kilometers, dus minder onderhoud. Met de ligfietsers worden nog amper ritten georganiseerd om diezelfde reden, dus worden nog minder kilometers afgelegd. Het zeer matige weer dit jaar zorgde ervoor dat de behoefte om te fietsen ook niet zo groot was.

Onderhoud in het afgelopen jaar

Kosten/vervanging in 2021: enkele kogelkoppen en voorbanden.

Toen de zomer naderde, maakte de Orca vreselijk veel lawaai bij elke bocht. De oorzaak is wel gekend: versleten kogelkoppen. Die zitten onder de velomobiel en worden continu bekogeld met zand, stof, modder... Een kogelkop bestaat uit een aluminium kom met daarin een stalen kogel. Tussen beide delen zit een kunststof schaal. Je kan dit vergelijken met pakweg een schoudergewricht, waar kraakbeen in zit om de wrijving te verminderen.

Stof, zand, aarde... dat kruipt tussen de kogel en de schaal en slijt/schuurt die stilaan weg. Daarna is het dus staal op aluminium en dat maakt veel lawaai. Meer dan een paar geschikte steeksleutels heb je niet nodig om kogelkoppen te vervangen, maar je bent er wel een poosje zoet mee, want het zijn er toch heel wat. Twee per stang, één op elk uiteinde. Dat betekent zes kogelkoppen per wiel (links en rechts) en dan nog in twee verschillende maten.

Daarna was het wel heerlijk stil rijden.

Ook de voorbanden werden dit jaar gewisseld. Aangezien Schwalbe besloten heeft dat er geen Trykers meer gemaakt worden en op basis van het oordeel van andere fietsers en van mezelf (op de Thorax eTangens) werden het dan maar Continental Urban Contact in de maat 42-406. Dat gaat net: in het begin sleepte het soms wat in de bochten, maar dat is verleden tijd ondertussen.

Voor de rest deed de Orca het zoals altijd: zonder enig probleem kilometers malen. Comes rain, comes shine. Met dakje, zonder dakje, alleen of in groep (rondje Oosterschelde in juli). Zelfs de 8 jaar oude LiFePo4-accu blijft meegaan. Van de oorspronkelijke 500 Wh zij er nog zo'n 420 over. Dat is toch wat de Cycle Analyst me toont. Het zal iets meer zijn, maar ik wil niet rijden tot de accu helemaal leeg is, want daarna wordt het toch een zware fiets om in beweging te houden. Het aantal laadcycli ligt rond 1.000. Ik heb dit in het begin eens per vergissing gereset in de Cycle Analyst, waardoor het werkelijke aantal hoger ligt dan wat die aangeeft.

Al bij al doet de Orca zijn reputatie als 'bombproof' alle eer aan. De mijne toch: Ronnius (liggende fietser) heeft er een andere mening over. Zijn Orca heeft zo'n 20.000 km op de teller en er is bij wijze van spreken elke keer als hij ermee wil rijden iets aan de hand.

Intusssen kondigde Flevobike de verkoop van het allerlaatste exemplaar aan. Ik rijd dus met een erg zeldzaam voertuig rond: wereldwijd zullen er ongeveer 150 verkocht zijn.

De toekomst

Reisplannen met de E-Orca heb ik niet. Zoals bij iedereen evolueert ook mijn leven. Er komen andere behoeften, andere prioriteiten. Het zal wellicht bij dagtrips en ritten naar het werk blijven. Ook de covid-pandemie maakt plannen moeilijk.

Onlangs werd onder Orcarijders naar aanleiding van het einde van de productie de onvermijdelijke vraag gesteld: wat als je de Orca moet vervangen? Binnen dezelfde niche ongeveer heb je de Poolse Cabbike (van Pima) en binnenkort de Podbike, die ondertussen herdoopt is tot Frikar.
Binnen het kleine wereldje van de velonauten lijkt de aandacht vooral naar de meer prestatiegerichte modellen (Alpha 7, Snoek, DF ...) te gaan, maar dat zijn toch weer andere voertuigen. Performanter, lichter en spartaanser.

Eigenlijk verwacht ik dat mijn trouwe velomobiel nog heel wat jaren dienst zal doen. Van milieunormen heeft die zeker geen last.

Groot onderhoud

Neen, het zijn niet enkel ligfietsen. Vorig jaar ging ik samen met de schoonzoon een fiets voor hem kiezen. Daarna werd mijn oude vehikel weer bij me thuis afgeleverd, nadat hij het een jaar gebruikt had om te pendelen door weer en wind. Een keer ik er tijd voor had, zou die fiets een grondige revisie krijgen. Na 18 jaar mag dat al een keer. Dat wil niet zeggen dat de fiets voordien niet onderhouden werd, maar nu was er echt flink wat werk aan.

De fiets in het tijdelijke atelier (zolderkamer)

Enkele zaken vielen meteen op en stonden vooraan op het programma:

• redelijk wat speling op de vooras (met Shimano naafdynamo)
• flink meer speling op de achteras

Dat pakte ik dus eerst aan.

Cassette en rollerbrake zijn verwijderd

Ondanks de vaak gehoorde bewering dat je een naaf met naafdynamo van Shimano niet kan afstellen, is dit iets dat relatief vlot kan gedaan worden. In deze naaf zitten gewone, klassieke kogellagers (cup and cone). Ze waren wel helemaal drooggelopen, dus werd er een flinke hoeveelheid vet toegevoegd. Het zou natuurlijk wel kunnen dat nu vrij snel opnieuw speling optreedt. Dat valt af te wachten.

De rest werd duidelijk tijdens de inspectie:

• de ketting is helemaal op (kettingslijtagemeter toonde meer dan 100% slijtage aan)
• de cassette is aan vervanging toe
• het middelste van de 3 kettingbladen is ook versleten
• de derailleurwieltjes zijn versleten
• de derailleurkabel (achter) is uitgerafeld
  
• de remblokken voor (V-brakes) zijn op
• de banden voor en achter (Conti winterbanden 37-622) liggen omgekeerd op de wielen
• aan de voordrager ontbreekt een bout; aan de andere kant zit er geen afstandsbus tussen de vork en de drager
• het glas op de Philips SafeRide led-koplamp ontbreekt. Bij regen zal die lamp wellicht sneuvelen
  

Eerste idee: 'dat valt nog mee', maar eigenlijk is het beter dit meteen te vervangen

Het basisidee achter het vervangen van de cassette en de kettingbladen (geklonken, dus meteen de hele set) is dat je een nieuwe ketting binnen de kortste keren stuk rijdt als je die combineert met versleten tandwielen.

Dat betekende dus een flinke boodschappenlijst:

• ketting KMC X9
• cassette Sunrace CSM96 (11-32T)
• crankset Shimano FC-M371 (26-36-48T) met 170 mm cranks
• Red cycling grips
• Shimano V-brake remblokjes
• SRAM derailleurwieltjes
• Selle Royal Respiro Soft zadel
• Axa Blueline 50 voorlicht
• Conti Contact Speed Reflex 37-622 banden
  

Dat is geen high end materiaal, maar dat hoeft niet. De fiets zal gebruikt worden als reserve. Zowel zoon- als dochterlief hebben er altijd graag mee gereden, net als ikzelf. Daarenboven is er nu een beperkt aanbod, waardoor je het moet doen met wat te krijgen is, tenzij indien je bereid bent lang te wachten of bij veel verschillende leveranciers te bestellen (en telkens verzendkosten te betalen).

Intussen werden de versleten grips verwijderd, het roestvrij stalen stuur grondig gepoetst en alle overbodige stukken (overblijfselen van een oude Sigma fietscomputer, extra beugel op de bagagedrager, versleten kettingbeschermer ...) belandden bij het afval.

Poetswerk: alles ontvetten.

Werken aan de aandrijflijn (afstellen derailleur)

 De SRAM X9 derailleur werd eraf gehaald en grondig gereinigd, waarna alle scharnierpunten opnieuw gesmeerd werden. Daarna werd de fiets weer opgebouwd met de nieuwe stukken.

Klaar voor gebruik (voorlicht en banden zijn onderweg uit Duitsland)

Ondertussen is de fiets grondig getest. Het rijgedrag kende ik al lang: stabiel, maar toch heel wendbaar. De fiets is verrassend licht, vooral vergeleken met de andere fietsen die ik heb. En hij schakelt en rijdt nu voorbeeldig.

Het kostte wat (ongeveer € 270 voor alle vervangstukken), maar de oude Trek is die kosten zeker waard. De meeste stukken die vernieuwd werden, zijn ook gewoon slijtagedelen (ketting, tandwielen, remblokken) en dat is een normale kost bij gebruik.

Wat nog moet gebeuren, is de wielen richten. Daarvoor wacht ik op aangenaam lenteweer; dan kan dat in de zon op het terras gebeuren.

Zoonlief neemt de fiets binnenkort mee als vervangfiets: de Campagnolo body in zijn vintage racefiets heeft er de brui aan gegeven. Campa werkt met andere maten dan Shimano, dus ik heb niet het materiaal om hieraan te werken. Wellicht moet er een andere (tweedehandse) wielset in en zolang zal de Trek zijn plaats innemen.