Elastiek

De immobilisatie van de E-Orca duurde niet lang: woensdagavond werd de remkabel vervangen, net als het systeem om die in de arm van de trommelrem vast te haken. Daarmee zou het euvel opgelost moeten zijn.
Helaas: toen ik donderdag naar het werk reed, leek het alsof de remkabel van elastiek gemaakt was. Dat was bizar, want er zat een nieuwe remkabel in. De buitenkabels die Flevobike gebruikt, zijn van Jagwire (of lijken er minstens sterk op), dus ook die konden dit niet veroorzaken.

Goede remmen zijn van levensbelang - letterlijk -, dus donderdagnamiddag moest verder gezocht worden naar de oorzaak hiervan. Eerst dacht ik dat de ankerplaat (de plaat waar de remschoenen voor de trommelremmen op zitten) versleten was, maar algauw bleek de oorzaak toch nog ergens anders te zitten.

Ik ging toch maar in de buurt van die ankerplaat zoeken. De remhendel ziet er nog als nieuw uit en aan de leidingen zag ik ook niets fout. Het moest dus ergens bij het andere uiteinde liggen.

Hier zie je de remkabel waar die vastgezet wordt in de ankerplaat. De stopper die daarvoor gebruikt wordt, kwam helemaal scheef te zitten bij het aantrekken van de remhendel. Vandaar die elasticiteit: de energie ging naar de kantelbeweging. Niet goed!

Ik haalde boel uit elkaar. Het eerste idee was: de sleuf in de ankerplaat lijkt uitgesleten. Dat is dik staal, dus het is bizar, maar het kan. Toch bleek het wat anders te zijn.

Dit is een kabelstopper zoals die er nieuw uitziet.

Die van mij zag er aan de 'onderkant' - waar de binnenkabel verder loopt naar de remarm - eerder uitgesleten uit. Dat maakte dat de kabel bij het remmen eerst al een beweging maakte die niet in remenergie resulteerde.

Dit was het ergste: de kop van de stopper was helemaal uitgesleten! Vandaar dat die kantelde bij het remmen...

Gelukkig had Fietser.be de nodige onderdelen op voorraad. Vrijdag reed ik naar de Olijfstraat - helemaal aan de andere kant van Gent - om de stopper te vervangen. Meteen werd de hele rem gedemonteerd voor onderhoud:

• reinigen en ontvetten
• de remschoenen opruwen (met schuurpapier)
• de scharnierpunten invetten met kopervet
• de remtrommel ontvetten

Dat voelde weer helemaal anders aan.

De linkerrem krijgt eenzelfde behandeling en daarmee remt de E-Orca weer zoals bij aanvang.

Tijdelijk immobiel

Na dik twee jaar is het toch eens zo ver: de E-Orca is niet bruikbaar.

Hoe het komt

Op paasmaandag wilde ik de remmen aanpakken: de remhendel rechts bleef hangen. 'Even de kabel aanspannen' bleek deze keer niet de oplossing. De draadstang met moer die daarvoor dient was verbogen. Nadere inspectie leerde me dat het meer was dan dat: de stang was half doorgescheurd.

In de knik zie je de scheur

De kans bestaat dus dat bij hard remmen de boel gewoon afbreekt. Dan belanden Jan en de E-Orca in het decor (of op een andere weggebruiker) en dat is een te vermijden rampscenario.

Terwijl ik toch bezig was, werd de remkabel rechts van dichter bekeken. Die had ook zijn beste dagen gehad: meerdere draden in de kabel waren geknapt en dat aan beide uiteinden. Geen wonder dat de remhendel bleef hangen.

Ik heb wel wat stukken in voorraad, ook een remkabel, maar niet die specifieke stopper voor een trommelrem. Morgen heb ik de stukken en dan kan ik die vervangen, aan beide kanten. Tot dat gedaan is, blijft de Orca op stal.

Gejaagd door de wind

Omdat ik donderdag voor een opleiding met een auto van het bedrijf op weg was, kon ik vanmorgen de Seiran in de auto stoppen en vanavond terug fietsen. Met een stevige rugwind ging dat goed vooruit: de kruissnelheid lag zo ergens tussen 28 en 40 km/u! Het was dus geen straf om met de open ligger huiswaarts te vlammen. Ik denk ook niet dat de nieuwe naafdynamo veel weerstand geeft.

Nog maar eens een wiel maken - deel 2

De basis

Een collectie onderdelen lag klaar:

• een velg
• 32 spaken
• 32 nippels
• een naaf
• een remschijf (met toebehoren)
• velglint

Dat alles moest samen opnieuw een voorwiel worden voor de Seiran 24

Voorbereidende berekening

Normaal gezien kies je een bepaald spaakpatroon (radiaal, kruis 2 of 3) en bereken je aan de hand daarvan welke spaaklengte je nodig hebt. Ik besluit het om te keren, om te vertrekken vanuit de beschikbare spaken.
Via de berekeningsmodule van Sapim bekijk ik wat mogelijk is. Daarvoor moet je een aantal maten opgeven. Om het eenvoudig te houden, haal ik de maten voor de naaf van de site van Shutter Precision.
Door te variëren met het aantal keren kruisen, kom ik - met de gegeven spaaklengte (234 mm) - uit op 3x kruisen. Dat wordt een stevig wiel! (verklaring: meer kruisen geeft een sterker wiel. Daarnaast is een kleiner wiel ook sterker. Met de originele Deorenaaf waren de spaken 2x gekruist.

Wiel vlechten

Dan begint de zen-taak: de naaf inspaken en het wiel richten. Voor de basis ga ik telkens naar dezelfde bron: de website van Sheldon Brown.

Eerste stap: de eerste acht trekkende spaken aan één kant.

Wiel van de rechterkant bekeken

Deze zitten van buiten naar binnen door de flens (spaakkop aan de buitenkant) en wijzen tegen de klok in.

Ter illustratie verdraaide ik de naaf wat. Je ziet dat je goed moet opletten. Er zit nog absoluut geen spanning op de spaken, waardoor ze beide kanten op kunnen wijzen.


Dan volgen er acht aan de andere kant, ook weer trekkende spaken.

Daarna begin ik met de duwende spaken aan de rechterkant.

De eerste duwende spaak zit erin

Vanaf hier wordt het iets moeilijker: je moet met 3 gekruiste spaken de duwende spaak over de eerste twee heen leggen - dat gaat vanzelf - en dan onder de derde door. Daarvoor moet je de spaak wat buigen en opletten dat je met het uiteinde de velg niet schendt.
 
Tenslotte volgen de duwende spaken aan de kant van de remschijf. Voor een voorwiel maakt het allemaal niet zoveel uit welke kant de duwende en trekkende spaken uit wijzen. Dat wiel loopt tenslotte maar mee. Bij een achterwiel is het van meer belang, want daar doen de 'duwende' spaken echt wat hun naam zegt: ze brengen de kracht van de naaf over op de velg.


Als alle spaken op hun plaats zitten, begint het afstellen. Spaken op spanning brengen en het wiel richten. Dit is het makkelijkste deel, maar het vraagt tijd indien je het goed wil doen.

Het wiel bij het begin van de klus

Daarbij moet je rekening houden met 4 factoren:

• lateraal richten (kan leiden tot een heen en weer slingerend wiel)
• verticaal richten (op en neer dansend wiel)
• centreren (netjes in het midden ten opzichte van de naafeinden)
• spaakspanning

Daarvoor gebruik ik twee hulpmiddelen: een wielrichter en een centreerboog.  

Bij de eerste wielen die ik maakte bestond die wielrichter eenvoudig uit een oude voorvork die in de bankschroef geklemd werd (je kunt ook een fiets op zijn kop zetten en zo werken). Om te richten zette ik op de vorkpoten een staafje/potlood met een elastiek vast. Met deze wielrichter gaat het wel makkelijker en je zet hem waar je maar wil werken. Voor ligfietsers die aan wielen willen werken, is het van belang dat je wielrichter met uiteenlopende maten (van 406 tot 622) overweg kan. Voor de centreerboog geldt hetzelfde.

Die dient om te controleren of je wiel mooi gecentreerd is ten opzichte van de naaf.
  
Het belangrijkste principe bij het stellen van een wiel is dat je zoveel mogelijk enkel de nippels aandraait. Zit er een slag of slinger in je wiel, dan corrigeer je dit door de spaken aan de tegenoverliggende kant aan te spannen. Niet door er losser te zetten.

Nog maar eens een wiel maken - deel 1

De aanleiding

Deze keer is de Seiran weer het onderwerp. Kan ik ook niet aan doen: de E-Orca blijft gewoon rijden, zonder enige hapering, dus valt er weinig over te vertellen.

Voor die Orca kan ik ook geen wielen spaken, want er zitten gietwielen in. Dat hoeft ook niet, want op één foutje na (één velg bleek iets te klein, met exploderende banden als gevolg) doen ze gewoon hun werk.

De Seiran 24 dus. Met een voorwiel met naafdynamo. Die defect is dus, zoals je hier kon lezen. De fietsenmaker zette er de originele Deorenaaf weer in. Voorlopig. En ik bestelde een Shutter Precision SD-8 naafdynamo bij Wouter Scholten van Gambiet Fietsen. Dat is de man die behoorlijk gedetailleerde en goed gedocumenteerde tests publiceert rond fietsverlichting.

Shutter Precision SD-8

Die dynamo is ondertussen aangekomen, dus kan ik aan het werk gaan.

Qua vorm wijkt de SP nogal af van de SRAM iLight (aka Sanyo).

Ook het gewicht is van een andere grootteorde: 385g (SP SD-8) vs. 567g (SRAM iLight D7 ofte Sanyo). Speelt dit een rol? Niet echt, want anders mag ik meteen de zijstandaard weer verwijderen, en de bagagedrager en de spatborden en ... Maar 200 g toevoegen zonder dat het een meerwaarde biedt, is toch iets anders dan die andere zaken.

Theoretisch wijken ze ook af, wat meetwaarden betreft. Rendement met licht aan of uit, geleverd vermogen bij diverse snelheden... Ik zeg wel theoretisch, want de verschillen zijn zo klein, dat ze in de praktijk niet merkbaar zijn. 1 W bijvoorbeeld, is maar een fractie van wat een paar kilometer verschil in windsnelheid doen of van het nodige vermogen naargelang de wegbedekking.

Waarom dan die Shutter Precision?

Wel: de SRAM kreeg ik cadeau. Maar die is stuk, onherstelbaar, en moet vervangen worden. In de Birdy zit ook al een SP (SV-8) en die doet zijn werk prima. Voor een beetje naafdynamo zit alles zowat in dezelfde prijsklasse. Wat daarbuiten valt zijn de echt goedkope Shimano's enerzijds (pakweg € 35) en de SONs anderzijds (reken dan op € 200).

Dat SON prima materiaal levert, staat buiten kijf. Of het nu echt beter is dan pakweg een Shimano van Deoreniveau of een Shutter Precision, is een andere zaak. Een SON is vooral duurder en heeft een zekere status. Als de SP € 100 kost en de SON het dubbele, zonder aantoonbare meerwaarde, is de keuze snel gemaakt.

Bijkomend: de Seiran heeft 24" (ETRTO 406) wielen. Te groot voor een dynamo specifiek voor kleine wielen en te klein voor een dynamo voor 28" (622) wielen. Voor de ene draait hij te traag, voor de andere te snel. Dat maakt dat de geleverde energie niet overeen zal stemmen met wat de fabrikant opgeeft. Ik mailde hierover met Vic Chen, de ingenieur die achter Shutter Precision zit. Hij bevestigde dat de SD-8, bedoeld voor kleinere wielen, wellicht de beste keuze is. Waarom? Met een ligfiets rij je door de band wat sneller, waardoor de omwentelingssnelheid van de naaf ook hoger ligt. De naaf zal dus gegarandeerd voldoende stroom leveren. Volgens hem leveren de SD-8 en PD-8 (respectievelijk voor klein en groot wiel) vanaf 15 km/u eenzelfde vermogen. Als je rekent dat de Seiran uitgerust is met LED-verlichting, die minder stroom vraagt, moet dat dus ruim voldoende zijn.

Lentezonnetje, ondanks alles

Ondanks het vreselijke nieuws over wat zich 50 km van hier afspeelde, was het toch een mooie dag om met de fiets naar het werk te rijden.

Vanmorgen, toen ik de volgende foto maakte, was er ook in Brussel nog niets aan de hand.

Het was een beetje aan de frisse kant vanmorgen, maar wel erg aangenaam rijden. Na al die jaren fietsforenzen blijf ik het een voorrecht vinden om in zo'n decor naar het werk te kunnen rijden.

Vooruit en achteruit

SRAM iLight D7 naafdynamo: diagnose

Het onderhoud van de Seiran leidde tot iets wat ik al gevreesd had: de naafdynamo is EOL. 'End of life'. De lagers bleken vast te zitten - vastgeroest - en de lagerschalen sleepten in de naaf.

De naaf is hierdoor uitgesleten. Dat kan niet hersteld worden.

Vastgeroest is naar mijn mening vaak het gevolg van een foute behandeling vroeger. Er zijn mensen die een fiets, ook de draaiende delen, met een hogedrukspuit behandelen. Daarmee haal je de smeermiddelen uit de lagers, die kort daarna aan hun einde komen.

Theoretisch kan daar natuurlijk wel wat aan gedaan worden: de zittingen uitfrezen en een grotere maat lagers plaatsen, bijvoorbeeld. Economisch is dat geen echt verstandige zet. EOL dus. Lagers zomaar vervangen heeft geen zin, want er zal altijd speling op zitten.

Dat betekent twee zaken:

• voorlopig zit in de Seiran geen naafdynamo meer - de originele (Deore) naaf zit weer in het wiel -, dus ook de Luxos U doet het niet meer.
• terug naar het originele plan. Er komt een Shutter Precision SD8 naafdynamo in.

Gebruiksgemak

Anderzijds monteerde ik op de achterbrug een adapter en een zijstandaard.

Adapter voor een zijstandaard

Seiran met zijstandaard

Zo kan de fiets eindelijk op zichzelf staan. Elke medaille heeft zijn keerzijde: dit voegt gewicht toe.

Voorderailleur

De voorderailleur werd ondertussen zo goed mogelijk afgesteld. De bovenkant van de derailleur moet zo dicht mogelijk tegen de ketting aan zitten, zodat je minimaal kracht moet gebruiken bij het schakelen. Dan blijkt dat dit eigenlijk niet goed kan, omdat de hoek tussen de derailleur en de ketting fout is, althans volgens de fietsenmaken. Een conceptfout? In elk geval schakelt het nu heel wat vlotter. 

De Seiran voorbereiden voor het grotere werk

Nu de Seiran 24 bijna een jaartje in huis is, heb ik er voldoende kilometers mee afgelegd om te weten wat er anders/beter aan moet voor mij. Omdat ik ook niet alles kan, maakte ik maar een afspraak bij de fietsenmaker hiervoor. Jawel: een gewone fietsenmaker, die zoiets als een uitdaging ziet. Ze haken echt niet allemaal af bij het zien van een ligfiets.

De fiets zag er hiervoor iets anders uit dan normaal.

De tot voor kort normale outfit (nu met Ortlieb ligfietstassen)

Zonder bagagedrager

Naafdynamo: revisie

Een eerste is dat de vorig jaar ingebouwde SRAM iLight D7 naafdynamo voortdurend piept. Ik vermoed dat die in een vorig leven met de hogedrukspuit gereinigd is (of het kan ook gewoon puur pech zijn), waardoor een lager drooggelopen is. Joris, bij Plum in Gent, ziet het zitten om de naaf open te maken en te reviseren. Dat doe ik niet zelf, omdat hiervoor speciaal gereedschap nodig is, dat wellicht meer kost dan de naaf op zich.

Beveiliging

Ten tweede ben ik het moe om elke keer te moeten denken aan een slot en om telkens ik ergens binnen wil gaan op een omslachtige manier de Seiran vast te zetten. Er komt dus een ringslot op de achtervork. Ook dat zal Joris regelen: gaatjes boren, draad trekken en het slot monteren. Dat zou ik ook wel kunnen, maar die man doet vaak iets voor me en dan mag al eens iets teruggedaan worden, niet?

Zijsteun

Als derde ben ik het moe om de fiets telkens ergens tegenaan te moeten gooien. Er moet dus een standaard op komen. Filip, van 'De Ligfiets', had niet direct een geschikte steun liggen: Challenge gebruikt een achtervork met een nogal afwijkende vorm, 'split tube' gedoopt, en daarenboven is een standaard voor een 24" wiel ook al niet evident. Hij had wel in een hoekje een adapter liggen om over de achteras te zetten, waar een (instelbare) standaard op geschroefd kan worden.

Zo wordt de Seiran gebruiksvriendelijker voor alledaagse zaken, zoals een ritje naar het stadscentrum, een tochtje met de ligfietsvrienden ...

Balhoofdlager

Of zoals Joris het noemt: de 'kopserie'.  Daar zit speling op. Ik krijg het niet in orde. Gebrek aan ervaring wellicht. Ook dat zou ondertussen geregeld worden;

Daarna zal de fiets klaar zijn om de zomer door te komen.